«هیچ گاه در اسلام غیر از این مورد که دشمن خدا و دشمنان مسلمین بترسند، اجازه ارهاب داده نشده است. اسلام هرگز اجازه کشتار جمعی و فردی را نمی دهد. آنچه که اشاره شد برای دفاع و پیشگیری از جنایت و ایجاد خوف وحشت در میان دشمنان خداست آن هم دشمنانی که احتمال حمله آنان به مسلمانان می رود نه همه کفار و مذاهبی که از سوی آنان خطر حمله وجود ندارد.»
این جملات بخش هایی از سخنان و نقطه نظرات حجت الاسلام «عباس جعفری فراهانی»، دبیر شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت علیهم السلام است که در ایام شهادت مولای متقیان(ع) در گفتگویی بیان کرده است. به عبارت دیگر، با توجه به جریانات اخیر تروریستی در تهران توسط گروه تروریستی داعش که شباهت بسیاری به سلف خود یعنی خوارج دوران امیرالمومنین(ع) دارد، این کارشناس فرق و مذاهب اسلامی در ذیل، مسئله ترور در اسلام و همچنین ترور حضرت امیر(ع) از سوی خوارج را تحلیل کرده است:
ـ اسلام نسبت به مساله ترور چه دیدگاهی دارد و ضربه های تاریخی که به اسلام و جامعه اسلامی ناشی از ترور وارد شده چیست؟
موضوع «ترور» واژه جدیدی است که در لغت و ادبیات عرب به آن «اغتیال» می گویند. البته واژه«فتک» هم استفاده می شود. در قرآن واژه «ارهاب» به کار رفته است. اغتیال در لغت عربی به معنای پنهانی و به شکلی کشتن که مقتول با خبر نشود در نتیجه یک نوع ایجاد ظلم و ستم است. لذا وحشت ایجاد کردن یا حمله ناگهانی، در معنای فارسی همان «ترور» می شود. ترور (فتک و اغتیال) بر خلاف چیزی است که در قرآن مطرح شده است. خداوند در آیه 90 سوره نحل می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ» (در حقیقت خداوند به دادگرى و نیکوکارى فرمان می دهد).
اما مقابل واژه «اغتیال» بیشتر قصاص و اجرای حدود شرعی مانند اعدام و به صورت عادلانه به کار می برد. عدل به معنای کار میزان، درست و بر اساس منطق و دلیل است. در آیه 60 سوره مبارکه انفال آمده: «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّاللَّهِ وَعَدُوَّکُمْ»؛ و هرچه در توان دارید از نیرو و اسب هاى آماده بسیج کنید تا با این تدارکات دشمن خدا و دشمن خودتان را بترسانید».
ـ با توجه به این اشارات نسبت به واژه ترور و اغتیال، باید ویژگی هایش را بشناسیم.
اولین ویژگی ترور یا اغتیال آن است که به صورت پنهانی و یا ناگهانی و از روش و ابزار خشونت آمیز و وحشت ناک مثل شمشیر، سلاح برنده و اسلحه استفاده می شود. در قدیم بیشتر همین شمشیر و کارد بوده است و سلاح هایی که برای قصابی به کار می رفته، در ترور از سلاح ارهاب آمیز استفاده می شود، در قدیم الایام از شمشیر و اکنون از سلاح های روز مثل کلت، تفنگ و بمب استفاده می شود.
ویژگی دیگر ترور آن است که بدون دستور و حکم قانونی انجام می شود. سومین خصوصیت ترور ظالمانه بودن آن است. بر خلاف دستور قرآن که می فرماید: «به عدل و احسان و عمل کنید»، ترور بر خلاف عدل و انصاف عمل می کند.
هراس آلود بودن، وحشت انگیز بودن و همراه با خونریزی بودن ویژگی دیگر ترور است و تمام این موارد بدون آگاهی طرف مقابل است، مثلا در ایام قدیم فردی در منزل اش خواب بوده است و ناگاه و مخفیانه به او حمله و او را ترور می کردند. یا در مسیر در حال حرکت بوده است و فردی از دیگر معابر به او حمله می کرده و او را از بین می برده است. امروز نیز همان است اما با سلاح های دیگری اقدام به ترور افراد می کنند. این موارد مصداق عمل ظالمانه تروریستی است.
البته اینکه خداوند در آیه 60 سوره انفال می فرماید: «وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَمِنْ رِبَاطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّکُمْ وَآخَرِینَ مِنْ دُونِهِمْ لَا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ یَعْلَمُهُمْ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَیْءٍ فِی سَبِیلِ اللَّهِ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ»؛ و هر چه در توان دارید از نیرو و اسب هاى آماده بسیج کنید تا با این تدارکات دشمن خدا و دشمن خودتان و دشمنان دیگرى را جز ایشان که شما نمى شناسیدشان و خدا آنان را مى شناسد بترسانید و هر چیزى در راه خدا خرج کنید پاداشش به خود شما بازگردانیده مى شود و بر شما ستم نخواهد رفت»، اشاره به رفتار و رویکرد سپاه پیامبر(ص) نسبت به کفار و مشرکین صدر اسلام است.
خداوند در این آیه اشاره به ایجاد ارعاب می کند، یعنی به گونه ای رفتار شود که کفار فقط بترسند و این به علت ترساندن دشمن خداست. پس هیچ گاه در اسلام غیر از این مورد که دشمن خدا و دشمنان مسلمین بترسند، اجازه ارهاب داده نشده است. اسلام هرگز اجازه کشتار جمعی و فردی را نمی دهد و این آیه شریفه هم فقط برای دفاع و پیشگیری و ایجاد خوف وحشت در میان دشمنان خداست. آن هم دشمنانی که احتمال حمله آنان به مسلمانان می رود نه همه کفار و مذاهبی که از سوی آنان خطر حمله وجود ندارد.
پس جمع بندی این است که ترور یا ارهاب در عربی، در اسلام اجازه داده نشده و بر خلاف مواضع دین است. دستور خداوند بر اجرای احکام شرعی و حدود الهی مانند قصاص و اعدام و مراعات عدل و انصاف است مگر آنکه دشمنان بخواهند دست به سلاح ببرند. تنها جایی که اجازه داده شده که از ترور استفاده شود، ایجاد ترس برای دشمنان و با هدف پیش گیری است.
ـ درباره رعب و ارهاب چطور؟ آیا اسلام در این باره نیز نظر خاصی دارد؟
واژه دیگری هم در تعالیم دینی و مباحث قرآنی به نام «رعب» داریم. این واژه عربی است و در آیات قرآنی نیز اشاراتی به آن شده است. مثل آیه 151 سوره مبارکه آل عمران که می فرماید: «سَنُلْقِی فِی قُلُوبِ الَّذِینَ کَفَرُوا الرُّعْبَ بِمَا أَشْرَکُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَمَأْوَاهُمُ النَّارُ وَبِئْسَ مَثْوَى الظَّالِمِینَ»؛ به زودى در دل هاى کسانى که کفر ورزیده اند بیم خواهیم افکند زیرا چیزى را با خدا شریک گردانیده اند که بر حقانیت آن، خدا دلیلى نازل نکرده است و جایگاهشان آتش است و جایگاه ستمگران چه بد است.
همچنین آیه 12 سوره مبارکه انفال نیز مصداق دیگری از واژه رعب است. خداوند در این آیه می فرماید: «إِذْ یُوحِی رَبُّکَ إِلَى الْمَلَائِکَةِ أَنِّی مَعَکُمْ فَثَبِّتُوا الَّذِینَ آمَنُوا سَأُلْقِی فِی قُلُوبِ الَّذِینَ کَفَرُوا الرُّعْبَ فَاضْرِبُوا فَوْقَ الْأَعْنَاقِ وَاضْرِبُوا مِنْهُمْ کُلَّ بَنَانٍ»؛ هنگامى که پروردگارت به فرشتگان وحى مى کرد که من با شما هستم پس کسانى را که ایمان آورده اند ثابت قدم بدارید به زودى در دل کافران وحشت خواهم افکند پس فراز گردنها را بزنید و همه سرانگشتانشان را قلم کنید.
البته آیات دیگری نیز در مصداق واژه رعب وجود دارند. واژه ای که در لغت فارسی به معنای وحشت و دلهره ایجاد کردن است.
در این دو آیه که اشاره داشتم در مورد فلسفه و علت به کارگیری رعب سخن به میان آمده است. در آیه 151 سوره آل عمران اشاره به این می شود که خداوند به دلیل اینکه مشرک شده اند در دل شان ترس می افکند.
بنابراین واژه رعب اگر قرآن کریم و مباحث اسلامی به کار رفته باشد در برابر دشمنان و کفار است. مفسران و دانشمندان اسلامی گفته اند که رعب امر الهی است. خداوند اجازه نداده که در جامعه اسلامی رعب و وحشت ایجاد شود.
سیره پیامبر(ص) و سلف صالح و اولیای الهی هرگز این رفتار رعب آمیز نبوده است. ما در تاریخ جنگ های پیامبر(ص) و سیره اصحاب، هرگز چنین مساله ای را نداشته ایم و اگر در جامعه اسلامی رعب و وحشت ایجاد شد از ناحیه شاهان و امرای غیر دینی منحرف و غاصب امثال معاویة بن ابی سفیان و دیگر کارگزاران فاسد او بوده است.
چنان که زمانی که لشکر و نیروهای او در جنگ صفّین داشتند از مسلمانان شکست می خوردند معاویه به لشکریان اش اجازه ترور و رعب و وحشت داد. اجازه آتش زدن خانه ها، غارت اموال مردم و ایجاد رعب میان سپاهیان امیرالمومنین امام علی(ع) را داد.
چیزی که در اسلام مشروعیت دارد همان جِهاد و دفاع است و در مبانی دینی خداوند اجازه دفاع را داده است. آیات متعددی در مورد جهاد در قرآن آمده است که به معنای دفاع از جان و مال و اموال مردم است. جهاد برای پیشگیری از کشتار مردم مومن و مسلمان و برای حفظ جان و مال و ناموس انجام می شود.
جهاد ابتدایی مواد اندکی در تاریخ اسلام داریم و این جهاد به امر پیامبر(ص) برای دعوت کفار به اسلام هست که اگر پذیرفتند و مسلمان شدند یک بحث دارد. اما اگر مسلمان نشدند جزیه می پردازند و اگر دست به سلاح بردند و خواستند مقابله و مقاتله کنند اسلام اجازه داده است که با آنها جنگ شود. چون دست به سلاح برده اند و به قصد خونریزی وارد جنگ و نبرد با پیامبر(ص) و مسلمانان شده اند.
ـ در تاریخ اسلام این نوع ترور را در رفتار و عملکرد گروه هایی چون خوارج هم شاهد هستیم. شهادت حضرت امیر(ع) نیز به دست ابن ملجم که خود از خوارج بود، در واقع یک ترور و جنایت بود. در این رابطه توضیح بفرمایید.
واقعه شهادت جانگدار حضرت امام علیّ بن ابی طالب(ع) ماجرایی داشت که به جنگ نهروان باز می گردد.
می دانیم به طور کلی سه جنگ برای حضرت امیر(ع) پیش آمد که پیامبر(ص) آنها را پیشگویی کرده و فرموده بودند که مخالفان با تو جنگ و مقاتله می کنند. ناکثین، قاسطین و مارقین. این سه گروه فتنه افکنان جامعه اسلامی در زمان امیرالمومنین(ع) بودند.
ناکثین همان عهدشکنان(معاویه، طلحه، زبیر، عایشه) بودند که جنگ جمل را ایجاد کردند. قاسطین مردم جاهل شام به رهبری معاویه بودند. آنها کسانی بودند که می خواستند همه امکانات و ریاست جامعه اسلامی در اختیار آنان باشد، آنان جنگ صفّین را راه انداختند.
گروه سوم مارقین هستند. به تعبیر دیگر آنان از دین خارج شدگان و «خوارج» بودند و جنگ نهروان را به راه انداختند. طبق آماری که ارایه شده در ابتدا لشکر خوارج و مارقین تا بیست هزار نفر بوده اند. قبل از جنگ امام علی(ع) با آنها صحبت کرد، خطبه خواند و پیک فرستاد. تعدادی آگاه شدند و برگشتند اما بخش قابل توجهی حدود چهار هزار نفر بر عقیده نادرست و انحرافی خود باقی ماندند و در شوال سال 37 هجری جنگ شروع شد.
علت اصلی جنگ این بود که آنها می گفتند چون امیرالمومنین امام علی(ع)، حکمیت را پذیرفت و با سپاه شام صلح کرد، کافر شده است و باید کشته شود؟ این حکم نسبت دادن کفر به یکی از شایسته ترین اصحاب پیامبر(ص) یعنی علی بن ابی طالب(ع) که اولین بار در تاریخ اسلام و همین مقطع مطرح شد، بسیار حرف غلط، اشتباه و سخن ناروایی است و هرگز در منطق قرآن و سیره و سنت پیامبر(ص) وجود نداشته است!
از سوی دیگر متهم کردن مسلمانان به کفر، تکفیر کردن یا لقب کفر به مسلمان دادن بسیار خطا و اشتباه است و سیره و سنت پیامبر(ص) این مساله را به شدت رد می کند.
در اسلام قوانین و دستوراتی داریم که هر کسی مسلمان شد و اسلام آورد، جان و مال و ناموس او باید محفوظ بماند و در روایاتی داریم که همیشه پرهیز کنید از اینکه نسبت های ناروا به مومنان بدهید و همواره اعمال و رفتاری که برایتان شبهه ایجاد کند بر احسن آن حمل کنید. ما دستور داریم که مسلمانان باید اینگونه باشد که اگر حتی برایتان شبهه ای ایجاد شد بر احسن حمل کنند.
متاسفانه «مارقین» یعنی، همان کج فهمان، همان منحرفان و خارج شدگان از دین هستند که با خیره سری و تندخویی و جمود فکری آمدند و امام علی(ع) و صحابه پیامبر(ص)، را به کفر متهم کردند. در حالی که امیرالمومنین امام علی(ع) در بین مردان در صدر اسلام اولین مسلمان بود و آیات فراوانی از قرآن در شأن و مقام ایشان نازل شده است.
بنابراین، در جنگ نهروان اول حضرت امیر(ع) خطبه خواند و به آنان آگاهی داد ولی وقتی که آنان بر انحراف خودشان اصرار کردند، حضرت(ع) تصمیم به جنگ گرفتند. خوارج، رعب و وحشت را در میان یاران امام علی(ع) و در اطراف کوفه ایجاد کرده و در نهروان جمع شدند و حضرت امیر(ع) برای خاموش کردن این فتنه و از بین بردن آن و برای آنکه آیندگان بفهمند که جریان از چه قرار بود با آنان برخورد کردند.
نقل شده است که یکی از یاران امیرالمومنین امام علی(ع) به نام «عبدالله بن خبّاب» با همسرش سوار بر الاغی در حال عبور بودند. از او سوال کردند که نظر تو در مورد رفتارهای علی(ع) چیست؟ او که از یاران حضرت امیر(ع) بود از حضرت امیر(ع) حمایت کرد و آنان خودش، همسرش و جنین داخل رحم همسرش را بی رحمانه کشتند!
آنان بدلیل اینکه عبدالله بن خباب از حضرت علی(ع) حمایت کرده بود او را متهم به کفر کردند. لذا حضرت امیر(ع) طی این جنگ، با کمک نیروهای خود که حدود چهارده هزار نفر بودند تمامی این نیروهای منحرف و لجوج را از دم تیغ گذراند و به درک واصل کرد.
ـ در صورت سکوت حضرت امیر(ع) مقابل آنان چه عواقبی دامن گیر مسلمین و اسلام می شد؟
اگر فتنه و شر این خوارج و نهروانیان از بین نمی رفت مفاسد و مشکلات فراوانی در جامعه اسلامی ایجاد می شد که همین حادثه شهادت ترورگونه مولی الموحدین و امیر المومنین علیه السلام توسط همین گروه منحرف انجام شد. از میان خوارج 10 نفر توانستند فرار کنند که عبدالرحمن بن ملجم مرادی یکی از آنها بود. سه نفر از آنها بعدها تصمیم به ترور و قتل حضرت امیر(ع) می گیرند. آنها به دنبال ترور امام علی(ع)، معاویه و عمروعاص بودند. این تصمیم به ترور از وقایع انحرافی بود که در اسلام ایجاد شد. گفته می شود معاویه و عمروعاص مطلع شدند و آنها را با وعده و زر خریدند اما ابن ملجم بر تصمیم خود باقی ماند و در کوفه پنهان شد و در نوزدهم ماه رمضان سال 40 هجری، تصمیم به ترور خلیفه مسلمانان و انسان کامل و بی نظیر و شایسته گرفتند و در 19 ماه رمضان در هنگام نماز صبح در مسجد کوفه بر حضرت(ع) شمشیر کشید و ضربتی زد و حضرت در 21 ماه رمضان همان سال به شهادت رسید.
بنابراین، اولین ترور و جنایت وحشت ناک در تاریخ اسلام از سوی خوارج نهروان بود که از مبانی دینی منحرف شده بودند و تصمیم به قتل خلیفه شرعی مسلمین، گرفتند. از آن سال تا به امروز مسلمین جهان و پیروان اهل بیت(ع) در هر ماه رمضان با این واقعه رو به رو می شوند و به یاد آن اتفاق ناروا بر دشمنان و خوارج گمراه با زبان روزه لعن و نفرین می فرستند.
در پایان عرض می کنم که مومنان و مسلمانان باید با اعتصام به حبل الله و با شناخت و آگاهی دقیق و عمیق به مبانی قرآن و سنت رسول خدا(ص) و اصحاب واقعی ایشان، توطئه های دشمنان را بشناسند و از افکار تند، افراطی و اعمال خشونت آمیز دوری کنند. رفتار افراطی و خشونت آمیزی که خوارج صدر اسلام مرتکب شدند.
متاسفانه در قرون گذشته از جمله قرن هفتم و دوازدهم اینگونه افکار از طریق شیوخ ساده لوح و گمراهی مانند ابن بربهاری بغدادی، ابن تیمیه حرانی، ابن کثیر دمشقی، ابن قیم جوزی و محمدبن عبدالوهاب نجدی(موسس وهابیت تکفیری) مطرح شد و چه خشونت ها و حوادت غمناک و مصیبت باری بر جهان اسلام پیش آمد که انسان از شنیدن و بیان آنها شرم می کند.
در ادامه این اشتباهات خوارج صدر اسلام و وهابیت معاصر، متاسفانه در چند سال اخیر گروه های تکفیری و خشونت طلب و افراطی در افغانستان و عراق و سوریه و لبنان و لیبی و مصر و مناطق دیگر پدیدار شدند که همان افکار و رفتار و کردار را از خود نشان دادند و چه ظلم ها و جنایاتی مانند قتل عام بی گناهان از زن و مرد و کودک و نوجوان و هتک نوامیس آنان با شیوه های وحشیانه مرتکب شدند و می شوند. امیدواریم بیدار شوند و بیش از این ادامه ندهند و با توبه به دامن اسلام برگردند و بیش از این جنایت نکنند که قطعا سود آن را دشمنان اسلام و مسلمین که همان آمریکا و صهیونسیم، هستند می برند.
