- صفحه اصلی
- معرفی مجمع
- اخبار
- مواضع و بيانيه ها
- بخش های سازمانی
- حوزه دبیرکل
- معاونتها
- معاونت امور بینالملل
- معاونت علمی و فرهنگی
- اخبار معاونت علمی و فرهنگی
- اخبار منشورات معاونت علمی و فرهنگی
- بخش ها
- معاون علمی و فرهنگی
- دفتر مطالعات، تحقیقات و پژوهش
- اداره کل خدمات فرهنگی و انتشارات
- اداره کل آموزش
- اداره کل فضای مجازی
- بسته های فرهنگی
- مراکز وابسته
- محصولات
- کتاب های مجمع
- فهرست موضوعی
- فهرست زبانها
- فارسی
- عربی
- اردو
- انگلیسی
- روسی
- مالایی
- تاجیکی
- کردی کرمانجی
- کردی
- کردی سورانی
- سواحیلی
- چینی
- ایتالیایی
- فرانسوی
- ترکی
- ترکی استانبولی
- ترکی، آذری
- آذری
- اسپانیایی
- آلمانی
- هوسا
- آذري كريل
- آذری فارسی
- آذری لاتين
- آلبانيايي
- ارمنی
- اندونزيايي
- برمه ای
- بلتی
- بلغاری
- بنگالی
- بوسنیایی
- پرتغالی
- پشتو
- تایلندی
- چیچوایی
- رواندایی
- سندی
- سوئدی
- فنلاندی
- فولانی
- گرجی
- لهستانی
- لوگاندا
- مالاگاشی
- نروژی
- هلندی
- هندی
- کتاب های صوتی
- تازه های نشر
- مجلات مجمع
- نرمافزار های مجمع
- رویدادها
- اجلاس مجمع عمومی
- همایشها
- جشنواره ها و مسابقه ها
- خدمات
- چهرهای ماندگار
- گالری
- آمار شیعیان جهان
- ارتباط با دفاتر مجمع
شرایط ظهور
شرایط ظهور
مقدمه
اعتقاد به منجی وموعودی که می اید وجهان راپر از عدل وداد می کند ( یک الهام فطری انسانی) (شهید صدر، انتظار در اندیشه ها،١٣٧٩:٦١) و یک اعتقاد عمومی و جهانی (مکارم شیرازی،١٣٨٦:٥٨) است؛که درسرشت انسان های ازادی خواه،عدالت طلب وحق جو می باشد.این باور درهمه ادیان الهی وجود داشته ودارد؛ وبرخی دامنه اعتقاد به منجی را گسترده کرده ومعتقدند که (انتظار، تنها به ادیان تعلق [نداشته] بلکه مکاتب و مذاهب نیز ظهور نجات بخشی که عدل را بگستراند وعدالت را تحقق بخشد، انتظار می کشند)(اصفی، ١٣٩٠:١٧).(...و در هر روزگاری در میان هر قومی و امتی و در هر سرزمینی و به زبان هر پیامبر یا حکیمی یا بزرگی که سخن از (موعود) رفته است... منظور همه ان تعبیرها و اشارت ها و نام ها،سرانجام موعود اخرالزمان است؛ و ان موعود؛ مهدی است). (حکیمی، 1391،53). پیامبران صاحب کتاب نیز از موعود اخرالزمان یادکرده اند ونام اودر کتب اسمانی ثبت وضبط شده است؛و در تمام زبان ها وزمان ها از ان مصلح اخرالزمان - اعم از زبور، انجیل،تورات، کتاب های ایرانیان باستان وسایر ادیان سخن به میان امده است.
این باور پس از اسلام، گسترش چشمگیری یافت. انتظار ظهور منجی در میان مسلمانان عموماً و در بین شیعیان خصوصاً ریشه عمیق تری داشته و جزء یکی از اصول مذهب تشیع( امامت،مهدویت) به حساب می اید.شیعه که تفکرش بر اساس اسلام اصیل و حقیقی می باشد و با توجه به روایات ماثوره از اهل بیت(علیهم السلام) معتقد است؛ منجی و موعود اخرالزمان،حضرت مهدی(عج) و از خاندان رسالت بوده؛ و هم نام و هم کنیه پیامبراکرم(ص) می باشد. جابر بن عبدالله انصاری از رسول خدا(ص) روایت کند که حضرت فرمود: مهدی از فرزندان من است؛ اسم او اسم من و کنیه او کنیه من است...) (صدوق ١٣88، ج١، باب25، ح ١ -٥٣4). این نوشتار بران است تا (ظهور،شرایط و ویژگی های ظهور) را با توجه به ایات و احادیث در سه بخش بررسی کند.
1 ظهور
بشریت در طول تاریخ در پی برپایی زندگی عدالت محور و توام با ارامش بوده و به اعتقاد علامه طباطبایی (بشر از روزی که پا در کره خاکی نهاده همیشه در پی داشتن زندگی مقرون با سعادت بوده و این امر محقق نخواهد شد مگر با ظهور امام زمان(عج)،( طباطبایی، 1388،264).این ظهور که بزرگترین رخداد بشری-الهی بوده و یکی از مسایل و اموری است که فِرَق اسلامی و ادیان الهی به ان اجماع دارند؛ظهور منجی و موعودی است که عالم را پر از عدل و داد، مساوات،برابری،برادری و عدالت می کند.فقر را از بین می برد؛کفر را نابود و اسلام را گسترش می دهد،قران را تفسیر کرده( تالیَ کِتابِ اللهِ وَ تَرجُمانَه)(ال یاسین) و عدالت علوی و الهی را بر پا می کند؛دشمنان الهی را از میان برداشته، حق و حقیقت را فراگیر می کند.(در میان مباحث مهدویت،مساله ظهور حضرت مهدی(عج) و تاسیس حکومت عدل جهانی ایشان از انرو که تحول جدی در زندگی بشر و در رشد همه جانبه او ایفا می کند؛مهمترین موضوع است...)(قرایتی،1393،9). در ادامه برای بررسی دقیق این مقوله، ظهور را از دیدگاه قران، اسلام، ادیان، و مذهب تشیع می کاویم.
1-1ظهور در ادیان
منجی و موعودی که در قران خداوند از ان یادکرده؛ اختصاص به مسلمانان ندارد بلکه تمام ادیان الهی و اسمانی از منجی اخرالزمان یاد کرده اند. فوتوریسم(fotorism ( به معنای اعتقاد به ظهور یک نجات دهنده که می اید و جهان را پر از عدل و داد می کند. هر مذهبی معتقد است که منجی و موعود از دین و مذهب وی است. مذهب بودا در انتظار (بودای پنجم) است؛ و زرتشت او را (سوشیانت یا سوشانس) می داند.هندوها، یهودیان، ارامنه، وخیلی از ادیان دیگر انتظار ظهور منجی و موعودی را می کشند.(نوید امن و امان صافی گلپایگانی،ص34؛ سیمای افتاب، طاهری،، 138013؛ دفتر اول افتاب مهر، 1393،21؛ قاضی زاهدی گلپایگانی،1376،30).
1-2 ظهور در اسلام
اسلام دین جامع و کاملی است که برای زندگی فردی و اجتماعی بشر برنامه داشته و با مشخص کردن خط مشی هدایت و صراط مستقیم،او را به سر منزل مقصود رهنمون می سازد. یکی از مباحث مهم که در زندگی،سعادت و هدایت انسان ها نقش دارد و اسلام نیز بر ان تاکید فراوان کرده؛ موضوع مهدویت و موعود اخرالزمان است. (مساله مهدی موعود(عج) در اسلام به عنوان یک اصل استوار و خلل ناپذیر مطرح بوده)( اشتهاردی،1380،183)؛ و مهدی موعود تحقق بخش ایده ال همه انبیاء و اولیاء و مردان مبارز راه حق است. (مطهری، 1390،59).احادیث و روایات گوناگون از محقق شدن ظهور حضرت مهدی موعود(عج) صحبت کرده و همه ایمه اطهار از امدن ایشان سخن گفته اند. مساله ظهور اخرین حجت خدا تا انجا مسلم است که حتی در احادیث از ویژگی یاران حضرت، نحوه ظهور، اتفاقات قبل و بعد از ظهور و اقدامات ان حضرت بعد از ظهور و یژگی های ان دوران صحبت شده است.پیامبر گرامی اسلام(ص) نیز درباره ظهور حضرت مهدی(عج) فرمودند: دنیا به پایان نمی رسد تا اینکه مردی از اهل بیت من که هم نام من است سلطنت نماید( سید بن طاووس،1380،154).
ظهور در نظر اهل سنت
عقیده ظهور حضرت حجت(ع) نیز در بین اهل سنت پذیرفته شده است و بسیاری از بزرگان اهل سنت از جمله؛ابن ماجه، ترمذی، تفتازانی، سیوطی، احمد بن حنبل، ابن جوزی، قندورزی و. ..در کتب خویش از نام،کنیه،اجداد،ظهور،علایم ظهور،ویژگی های ظهور،یاران و اقدامات حضرت سخن به میان اورده اند.ابن خلدون یکی از بزرگان و محققان اهل سنت در کتاب تاریخ خودش درباره عقیده به امام مهدی(ع) می نویسد(مشهور بین همه اهل اسلام، این است که حتما در اخر الزمان،مردی از اهل بیت (علیهم السلام) ظهور می کند که دین را حمایت،عدل را اشکار و مسلمانان از او پیروی می کنند و او بر ممالک اسلامی استیلا می یابد.ان شخص، مهدی نامیده می شود.(تاریخ ابن خلدون،ج 1 ص 311 فصل 52).
1-3 ظهور در قران
قران،این کتاب اسمانی؛ کتابی است که در ان همه چیز بیان شده است.خداوند متعال در ایات گوناگون قران کریم از موضوع مهدویت به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم صحبت کرده و ایات بسیاری پیرامون حکومت جهانی امام عصر(علیه السلام) وجود دارد. برخی از اندیشمندان موضوع مهدویت را اصلی قرانی می دانند.(اندیشه پیروزی نهایی نِیروی حق وصلح وعدالت برنیروی باطل وستیزوظلم،گسترش جهانی ایمان اسلامی،استقرارکامل وهمه جانبه ارزش های انسانی،تشکیل مدینه فاضله وجامعه ایده ال...به وسیله شخصیتی مقدس وعالی قدرکه درروایات متواتراسلامی از او به(مهدی) تعبیرشده است،اندیشه ای است که کم وبیش همه فِرَق ومذاهب اسلامی. ..بدان مومن ومعتقدند؛زیرااین اندیشه به حسب اصل وریشه قرانی است) (مطهری،١۳٩٠:١۳). خداوند در قران وعده می دهد که زمین را بندگان صالح(واینان قایم ال محمد ویاران او می باشند.) به ارث می برند(انبیاء/١0٥). در ایه ای دیگر می فرماید:که فرستاده خداوند بر همه ادیان غالب و چیره می شود و بنابر روایات همان حضرت مهدی(عج) است. (صف /٩). خداوند سبحان درایه ٥4 سوره مبارکه نور می فرماید: (خداوند به کسانی که از شما ایمان اورده وعمل صالح پیشه ساخته اند، وعده داده که انها را در زمین نماینده خود گرداند، چنانکه همانند انها را خلیفه کرد. همچنین خداوند در ایات ١28 سوره اعراف،8١اسراء، 5١ غافر،١7١ صافات،ایات 7 و ٣9 انفال و بسیاری ایات دیگر از موضوع مهدویت و ظهور ایشان سخن گفته است.
برخی ازمنابع وکتب نزدیک به(١40ایه) ازقران کریم رابه استناد احادیث فریقین برامام مهدی (علیه السلام)تطبیق کرده اند.(سیمای امام زمان علیه السلام در ایینه قران،علی اکبر مهدی پور).
2 شرایط ظهور
در این عالم که جهان اسباب و مسببات است هیچ رخدادی بدون علت و اسباب و زمینه ای اتفاق نمی افتد؛هر حکومت و انقلابی برای اینکه در جامعه جای باز کند و بتواند استمرار داشته باشد؛نیاز به شرایطی دارد.
حکومت جهانی امام مهدی(عج) که انبیای الهی،امامان معصوم و تمام ادیان الهی، اسمانی نوید انرا داده اند؛(و همه انقلاب های خداپرستان تاریخ و پیامبران (علیهم السلام) دران خلاصه میگردد) (اشتهاردی، 1380،164)؛ نیز نیازمند شرایط و زمینه می باشد؛ و تا این بستر فراهم نشود واقعه عظیم ظهور اتفاق نمی افتد؛ واقعه ای عظیم که تحولات شگرفی در اشکال و نظام های سیاسی، فرهنگی،مذهبی،اقتصادی،اجتماعی و... ایجاد می کند؛ طبیعتا چنین اتفاق و رخداد عظیم و بزرگی بدون شرایط و زمینه امکان پذیر نخواهد بود. (مقصود از شرایط ظهور، زمینه هایی است که تحقق ظهور به انها بستگی دارد)(سلیمیان، 1389،36) و (تا انها محقق نشوند ظهور رخ نخواهد داد).(افتاب مهر، 187، 1393).
نوشتار حاضر در ادامه به برخی از شرایط ظهور اشاره می کند:
2-1 داشتن طرح،برنامه و قوانین
یک حکومت و انقلاب، زمانی قوام و دوام دارد و به تمام اهداف و ارمان هایش می رسد که دارای برنامه، طرح و قوانینی جامع و کامل باشد. حکومت جهانی و الهی امام عصر(عج) اغاز تمام تحولات بشری است این واقعه گسترده جهانی که ( به عنوان بزرگترین و گسترده ترین تحول در جامعه بشری [است می بایستی] پیش از هر چیز دارای برنامه ای متناسب و با عظمت [باشد](سلیمیان، 1389،38). بر اساس روایات ماثوره از حضرات معصومین (علیهم السلام) حضرت مهدی(ع) پس از ظهور برنامه هایی دارند ازجمله؛زنده کرده سیره پیامبر(ص)، نابودی کفر و شرک و فساد، عمل به ایات قران و دستورات الهی، گسترش عدالت و عدالت محوری است.
2-2احساس نیاز جامعه( امادگی مردم)
یک انقلاب و حکومت زمانی موفق به تشکیل دولت می شود که مردم انرا بخواهند و برای به دست اوردن ان تلاش کنند؛ تا مردم امادگی نداشته باشند و نپذیرند؛هرگز حکومتی به ثمر نمی رسد.
یکی از شرایط اصلی ظهور منجی عالم بشریت؛ امادگی و پذیرش مردم است. یعنی تا مردم اماده پذیرش نباشند و امادگی لازم را نداشته باشند زمینه ظهور اتفاق نمی افتد.براساس ایات الهی خداوند سرنوشت انسان ها را به نوع اختیارشان وابسته و مرتبط کرده است.خداوند در ایه 11 سوره مبارکه رعد می فرماید: (اِنَّ اللَّهَ لَا یغَیرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یغَیرُوا مَا بِاَنْفُسِهِمْ ؛ خداوند سرنوشت هیچ قوم (و ملّتی) را تغییر نمی دهد مگر انکه انان انچه را در خودشان هست تغییر دهند). بنابراین ایه برداشت می شود که اگر واقعا مردم بخواهند؛خداوند تعجیل در فرج می فرماید و این امادگی مردم از شرایط اصلی ظهور حجت و اخرین ذخیره الهی است.
2-3 یاران و لشکریان
هر انقلاب و قیامی نیازمند به یاران و لشکریانی است؛ و از جمله شرایط ظهور اخرین حجت الهی داشتن یاران و سپاهیان با وفا وجان بر کف است.در روایات و احادیث گوناگون از ویژگی ها و تعداد یاران حضرت مهدی(عج) نامبرده شده و از (عبادت و پارسایی،عاشقان شهادت و سپاهیان قدرتمند)(طبسی، 1380،112) حضرت اشاره شده است.
2-3-1 تعداد یاران
همانطور که اشاره شد؛ چون ظهور و تشکیل حکومت حضرت مهدی(عج) یک اصل اساسی در عالم است و تمام ادیان الهی به ان اذعان دارند؛حضرات معصومین(علیهم اسلام) نیز به تمام جزییات ان واقعه اشاره کرده اند و در روایات و احادیث که از یاران حضرت نامبرده؛ به تعداد انان نیز اشاره شده است؛ امام جواد(ع) فرمودند: (اصحاب او به سوی او اجتماع می کنند که 313 نفرند، به تعداد اهل بدر، از نقاط مختلف زمین...جمع می شوند)(صدوق،1388، ج 2 باب 37 ح2).
2-3-2 عاشقان شهادت
یاران مومن و پاکدل منجی عالم بشریت؛ افرادی خود ساخته بوده که مشتاق هستند تا در راه خدا بجنگند و جان خود را فدا کنن.امام صادق(ع) فرمودند:(انان از ترس خدا، بیمناک هستند و ارزوی شهادت دارند.خواسته شان این است که در راه خدا کشته شوند. شعارشان ای خونخواران حسین(ع)[یا لثارات تاحسین] است)(نوری،1408؛ ج11 ص114).
2-3-3 یارانی فداکار و وفادار
(شرط یک انقلاب، وجود یارانی فداکار است که با اشنایی با رهبر و برنامه ها و اهداف او و اعتقاد راسخ به انها تا اخرین لحظه، از رهبر و انقلاب دست بر ندارند و اماده هرگونه فداکاری باشند. قیام جهانی امام مهدی(عج) نیز به یارانی نیاز دارد که ضمن اشنایی و اعتقاد به امام و دین، تا اخرین لحظه فداکاری کنند.)(افتاب مهر، دفتر اول، 190، 1393). در اهمیت این شرط ظهور، حضرت در توقیعی به شیخ مفید فرمودند: (اگر پیروان ما - که خدای، انان را در فرمانبرداری خویش توفیق ارزانی بدارد – به راستی در راه وفای به عهد و پیمانی که بر دوش دارند، همدل و یک صدا بودند، هرگز خجستگی دیدار ما از انان به تاخیر نمی‌افتاد).(طبرسی،1381،ج دوم،...)
2-3-4 جوان بودن
از جمله شرایط ظهور، وجود یاران و لشکریان است. در احادیث ماثوره از اهل بیت(علیهم السلام) که به این یاران اشاره شده جوان بودن انها نیز ذکر شده است. حضرت علی(ع) در حدیثی فرمودند:(همانا یاران قایم(عج) همگی جوانند و پیر میانشان نیست؛ مگر به اندازه سرمه در چشم یا به قدر نمک در توشه راه و کمترین چیز در توشه راه، نمک است.)( نعمانی،315، 1391).
2-3-5 تقوا و پرهیزگاری
در روایات امده که یکی از تکالیف شیعه در زمان غبیت، تقوا و پرهیزگاری است و به قول استاد حکیمی (خلقی که در انتظار ظهور (مصلح)به سر می برد؛باید خود(صالح)باشد(حکیمی، 1391،332). خداوند نیز در ایه55 سوره مبارکه نوربه یاران حضرت مهدی(عج) که افرادی مومن و متقی هستند اشاره کرده و می فرماید: (خدا به کسانی از شما که ایمان اورده اند و کارهای شایسته کرده اند وعده داد که در روی زمین جانشین دیگرانشان کند، هم چنان که مردمی را که پیش از انها بودند جانشین دیگران کرد. و دینشان را- که خود برایشان پسندیده است- استوار سازد. و وحشتشان را به ایمنی بدل کند. مرا می پرستند و هیچ چیزی را با من شریک نمی کنند. و انها که از این پس ناسپاسی کنند، نافرمانند). امام صادق(ع) در روایتی فرمود: تاویل و مصداق این ایه هنوز نیامده است. هنگامی که قایم ما قیام کند کسی که او را درک می کند، تاویل این ایه را می بیند: هر اینه دین محمد(ص) به هر جایی که شب برسد، می رسد (همه کره زمین)؛ به صورتی که هیچ مشرکی بر روی زمین نخواهد بود. (بحارالانوار، ج 51، ص 55، ح 41).(یارانش پاک و خالص هستند و از الودگی ها به دورند و در خط حق ان حضرت و یارانش گام برمیدارند و به عنوان (رجال الهی و وزیران ان حضرت) [می باشند](اشتهاردی، 13809،237).
2-3-6 سپاهیان قدرتمند
لازمه ظهور حضرت، داشتن یاران و لشکریانی قدرتمند و پرتوان است. امام صادق(ع) فرمودند:(حضرت مهدی ظهور نمی کند؛ مگر با ارتشی قوی و نیرومند...)(صدوق،1388؛ ج2 ص654).امام سجاد(ع) نیز در حدیثی فرمودند:( ان گاه که قایم ما قیام کند خداوند سستی و ضعف را از شیعیان ما دور می کند و دل هایشان را چون پاره های اهن محکم و استوار می نماید و به هر کدام از انان قدرت چهل مرد را می بخشد و انان فرمانروایان و بزرگان زمین می شوند.)( همان ص673).
2-4 رهبری شایسته
تمام گروه ها، احزاب و حرکت های اجتماعی نیاز به یک رهبری مقتدر دارند تا با بهره مندی از توانایی های روحی، فکری و عقیدتی وی، به اهداف و ارمان های خود دست یابند.
حضرت علی(ع) درباره اهمیت و ضرورت زمامدار و رهبر برای هر اجتماع فرمودند:(...و همانا مردم ناگزیر از داشتن زمامدار هستند؛چه نیکوکار باشد چه بدکار..)(نهج البلاغه خطبه 40، 1379).از جمله شرایط ظهور و حاکمیت حق بر جهان،(وجود رهبری شجاع،توانمند،قاطع،دلسوز و فدارکاراست؛که توانایی اداره جهان را بر اساس دستورهای الهی ودین حق داشته باشد)(افتاب مهر دفتر اول، 1390،189و قرایتی، 49، 1393).در اسلام تاکید زیادی بر ولایت و سرپرستی شده و همه چیز باید تحت نظر ولی و رهبر باشد.رهنمودهای رهبری شایسته می تواند نقش اساسی در پیشبرد حکومت و اهداف ان داشته باشد و این رهبر است که می تواند با مدیریت وبرنامه ریزی، برنامه های خود را پیاده کرده و به منصه ظهور برساند.
لازمه مدیریت جهان، داشتن ویژگی های منحصر به فردی است که باید در وجود شخص رهبر باشد.رهبر و پیشوای حکومت جهانی باید صاحب علم ودانش و اگاهی بوده و بر تمام علوم زمان خودش مسلط باشد تا بتواند بر مردم جهان حکومت کند.حضرت مهدی(عج) که رهبری شایسته و لایق بر امر حکومت بر مردم جهان هستند از علم و دانش،بردباری،پرهیزگاری و دانایی برخوردارند.امام رضا(ع) درباره ویژگی های حضرت مهدی(عج) به عنوان رهبری شایسته فرمودند: (مهدی(عج) داناترین، بردبارترین و پرهیزگارترین مردمان است. او از همه انسان ها بخشنده تر، شجاع تر و عابدتر است).(طبسی، 1380،82). همچنین رهبر حکومت جهانی علاوه برداشتن علم و دانش و اگاهی باید از توانمندی های جسمانی نیزبرخوردار باشد تا توان مقابله با زورگویان را داشته باشد.امام رضا(ع) درباره قدرت و توانمندی حضرت مهدی(عج) فرمودند:(... قایم(عج) کسی است که چون ظهور کند در سن پیران است و سیمای جوان دارد. چنان نیرومند است که اگر دست به بزرگترین درخت زمین اندازد؛ان را از جا بلند بکند و اگر میان کوه ها نعره بکشد، سنگ های انها را از بپاشد.)(صدوق،1388؛ ج 2 ح 7 ص 376).
2-5امداد های غیبی
به وجود امدن چنین انقلاب و تحول معظمی نیازمند یکسری شرایط و زمینه هاست.از جمله زمینه ها و شرایط مهم در ظهور حضرت مهدی(عج) امدادهای غیبی است.(چرا که بدون یاری و عنایت ویژه پروردگار، پیروزی در چنین میدان بزرگ و وسیعی...ممکن نخواهد بود)( قرایتی،1393،62). حضرت مهدی(عج) اخرین ذخیره الهی، برای نابودی و کفر و ظلم و ستم و برپایی عدل و داد از سوی خداوند تبارک و تعالی مدد می شود و در بسیاری از روایات مهدوی به امدادهای الهی و غیبی اشاره شده است.امام صادق(ع) فر مودند:(...سه لشکر برای یاری حضرت مهدی(عج) می ایند؛ لشکری از فرشتگان،لشکری از مومنان و ایجاد رعب و وحشت در دل دشمنان)( نعمانی، 1391،198). امدادهای الهی گاهی در قدرتی است که خداوند به حضرت داده است و با انجام کراماتی حضرت مشکلات را از سر راه بر می دارد(امام کاظم (ع) فرمودند:او دوازدهمین ما امامان است خداوند برای او هر امری سختی رااسان و هر امر دشواری را هموار می کند...)(صدوق،1388؛ ج2 ح6 ص368) و یا به وسیله رعب و ترسی است که خداوند در دل دشمن ایجاد می کند(امام صادق(ع) فرمودند:قایم ما اهل بیت با ترس و رعب یاری می شود)(نوری،1408؛ ج12 ص335) و یا اینکه خداوند ملایکه را به یاری حضرت می فرستد(حضرت علی(ع) فرمودند:...خداوندحضرت مهدی(عج) رابا فرشتگان،جن و شیعیان مخلص یاری می کند)(دیلمی،1376،286).
3 - ویژگی های ظهور
هنگامی که حضرت مهدی(عج) به کمک امدادهای غیبی و یاران متعهد و با تقوایشان بر ظالمان و مستکبران عالم فایق امدند؛ حکومتی جهانی را بر پا خواهند کرد.از این حکومت که در روایات به (دولت کریمه)یاد شده بیماری،قحطی، خشکسالی،فقر،گناه، افات و بلیات و ظلم و ستم از بین می رود. با دقت در ایات قران کریم و احادیث معتبر در منابع شیعه و سنّی درمی یابیم که دامنه حکومت امام زمان(ع) در شرق و غرب دنیا گسترش می یابد و همه زمین در اختیار ان حضرت قرار می گیرد. خداوند متعال در قران کریم می فرماید: (وَ لَقَد کَتَبنا فِی الزَّبُورِ مِن بَعدِ الذِّکرِ اَنَّ الاَرضَ یِرِثُها عِبادِیَ الصّالِحُونَ):(در زبور بعد از تورات نوشتیم که بندگان شایسته ام وارث (حکومت) زمین خواهند شد!) (الانبیاء/ 105). این ایه بیانگر این مطلب است که تمام عالم به دست نیکوکاران و صالحان قرار می گیرد. (او کسی است که خدا به دست او شرق و غرب جهان را فتح می کند.) (صافی گلپایگانی؛ 1390،58). پیامبر اسلام(ص) فرموده است: (قایم ما حتماً مالک زمین می شود و ان را پر از عدل و داد می کند.) (مجلسی؛ 1363، ج51، ص78) در ادامه به برخی از ویژگی های ظهور اشاره می شود:
3-1 گسترش عدل و عدالت محوری
بشر همیشه در پی عدل و عدالت بوده و سعی داشته تا حکومتی عدالت محور ایجاد کند.ارزش و اهمیت عدل و داد به اندازه ای است که یکی از اصول دین عدل می باشد. خداوند در قران نیز می فرماید: (ما پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم و با انان کتاب و میزان (شناسایی حق از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم، تا مردم قیام به عدالت کنند.) (الحدید/25). اما این خواست الهی هرگز در همه جوامع و جوانب بشری محقق نشد ولی در زمان حکومت و دولت کریمه امام زمان(عج) عدل و داد در سراسر جهان بر پا می شود. در روایات نیز تاکید شده که وقتی حضرت ظهور می کنند جهان پر از ظلم را پر از عدل و داد می کنند. (یملا الله الارض قسطا و عدلا کما ملیت ظلما و جورا)،( صدوق، 1388؛ ج ۲، ص ۳۷۷). امام صادق(ع) نیز در حدیثی فرمودند:(هر گاه قایم ظهور کند، عدل را در میان مردم برقرار می سازد و جور و ستم در زمان او برطرف می شود...قایم در میان مردم مانند حضرت داوود و حضرت محمد(ص) حکم می کند.)(اربلی، 1382،ج2 ص 465).
3-2 کامل شدن عقل ها و خردها
یکی از ویژگی های ظهور حضرت مهدی(عج) کامل شدن عقل و خرد مردم است.(حکومت ان حضرت باعث رشد و تکامل خردها و اخلاق است و ان روزگار، روزگار تکامل یافتن استعدادهاست...در نظام الهی مهدی(عج) بشریت به نهایت بلوغ خود می رسد و اخلاق،اندیشه،استعداد، ارزو و. ..رنگ کمال و رشد به خود می گیرد)( طبسی، 1380،177).وجود و ظهور امام زمان(ع) نعمت الهی است.در دوران ظهور ایشان چون دوران و عصری است که خالق یکتا رضایت دارد؛لذا عنایت خاصی نیز به بندگانش کرده و عقل انها را کامل می کند. (امام باقر(ع) فرمودند:وقتی که قایم (عج) ما قیام کند خداوند دست رحمتش را بر سر بندگانش می گذارد و به وسیله ان عقل ها و اندیشه هایشان را به کمک هم گرفته و کامل می سازد.)(کلینی،1394،ج1 ص25و اشتهاردی،1380،280).ان دوران، عصر بلوغ بشر است(بلوغ بشریت به خردمندی کامل[می شود](مطهری 1390،52).
3-3 از بین رفتن بیماری
دوران ظهور ذخیره الهی؛ دوران عزت انسان و رهایی او از بدی ها و پلیدی ها و بیماری هاست.( امام صادق(ع) از امام سجاد(ع) نقل کردند که حضرت فرمودند: زمانی که قایم(عج) قیام می کنند؛ خداوند از هر مومنی،رنج و بیماری را بر طرف کرده و قدرت و نیروی او را به وی باز می گرداند.) ( نعمانی، 1391،667).
3-4گسترش اسلام
در عصر حکومت حضرت امام مهدی(ع) اسلام ناب محمدی در سراسر جهان گسترش می یابد.فرق ضاله و پوشالی از بین می رود؛ مردم عالم تحت لوای پرچم اسلام متحدو یک شکل در کنار هم خواهند بود و نفاق و دورویی و بی دینی از بین خواهد رفت. در روایات اسلامی بر این موضوع تاکید شده که با ظهور حضرت مهدی(عج) و تشکیل حکومت توسط ایشان،همه مردم به اسلام روی می اوردند. حضرت امام صادق(ع) در تفسیر (ایه 83 سوره مبارکه ال عمران)؛ (وَ لَهُ اَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً): (تمام کسانی که در اسمان ها و زمین هستند، از روی اختیار یا از روی اجبار، در برابرِ (فرمان) او تسلیم هستند.) می فرماید: (وقتی قایم ما قیام کند زمینی باقی نمی ماند مگر ان که در انجا ندا داده می شود: (اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمداً رسول الله.) (بحرانی،1389 ، ج1، ص650).این ایه کنایه از گسترش اسلام در سراسر جهان است. امام کاظم(ع) نیز در ذیل همین ایه می فرماید: (این ایه در حق قایم(ع) نازل شده است. زمانی که قایم(ع) ظهور کند، اسلام را بر یهودیان، مسیحیان، زندیقان، مرتدان و کافران در شرق و غرب زمین عرضه می کند؛ هرکس از روی علاقه اسلام را بپذیرد، او را فرمان می دهد به انجام نماز، زکات و هر تکالیفی که خداوند بر مسلمانان واجب نموده است و هرکس از روی لجاجت و دشمنی اسلام را نپذیرد گردنش را می زند؛ تا در شرق و غرب عالم احدی غیر از کسانی که خدا را به یگانگی می پرستند، باقی نماند.) (همان)
4-4 صلح و امنیت جهانی
ظلم وستم و کشتار مردم بی دفاع به دست ظالمان و حاکمان ظلم و جور و از بین رفتن هزاران انسان در طول تاریخ، بشر را به ستوه اورده و باعث شده تا به دنبال صلح و ارامش باشد. در دوران حکومت امام زمان(عج) تمام ظلم ها و جنایت ها ازبین می رود؛ظالمان نابود می شوند؛جنایات بشری رنگ می بازد و تمام بدی و زشتی ها جای خود را به خوبی ها و نیکی ها می دهد و صلح و امنیت در سراسر جهان فراگیر می شود؛ و مردم در سایه ارامش و امنیت به زندگی خود ادامه می دهند. امام باقر(ع) نیز در این باره می فرماید: (پیرزنی ناتوان از شرق عالم به مقصد مغرب به راه می افتد و در این مسیر هیچ کس او را اذیت نمی کند.) (صافی گلپایگانی1390،308) البته امنیت و صلح فقط خاص بشریت و انسان ها نیست بلکه این نعمت الهی شامل حیوانات و چهارپایان نیز می شود. در حدیثی امام علی(ع) فرمودند: (زمانی که قایم ما قیام نماید، بُغض ها و کینه ها از دل های بندگان می روند و چهارپایان و درندگان در حال صلح با یکدیگر زندگی می کنند؛ تا انجا که زنی مسیر عراق و شام را طی می کند، جز بر سبزه زار قدم نمی گذارد و زینت الات خود را بر سرش می گذارد (کسی به ان طمع نمی نماید و) هیچ درنده ای او را اشفته نمی سازد و او نیز از هیچ چیز نمی ترسد.) (مجلسی، 1363، ج 52، ص316، ح11).
نتیجه گیری
مساله ظهور حضرت مهدی(عج) یکی از مباحث مهم در موضوع مهدویت است.تمام ادیان الهی- اسمانی از امدن منجی و موعود اخرالزمان صحبت کرده اند. احادیث و روایات گوناگون از محقق شدن ظهور حضرت مهدی موعود(عج) صحبت کرده و همه ایمه اطهار از امدن ایشان سخن گفته اند. مساله ظهور اخرین حجت خدا تا انجا مسلم است که حتی در احادیث از ویژگی یاران حضرت، نحوه ظهور، اتفاقات قبل و بعد از ظهور و اقدامات ان حضرت بعد از ظهور و یژگی های ان دوران صحبت شده است. عقیده ظهور حضرت حجت(ع) نیز در بین اهل سنت پذیرفته شده است و بسیاری از بزرگان اهل سنت در کتب خویش از نام، کنیه، اجداد، ظهور، علایم ظهور، ویژگی های ظهور، یاران و اقدامات حضرت سخن به میان اورده اند. برخی از اندیشمندان موضوع مهدویت را اصلی قرانی می دانند. با بررسی احادیث مهدویت دانسته می شود زمانی که حضرت ظهور می کنند؛دولت کریمه را تشکیل داده و سیره و روش پیامبر(ص)را زنده کرده و کفر و شرک را نابود می کند.عدل را گسترش داده و در دوران ظهور ایشان بیماری و فقر و نفاق از بین می رود و زمین گنج های خود را بیرون می ریزد. ظهور حضرت نیازمند شرایط و زمینه است از جمله؛ وجود یارانی وفادار و با تقوا، امادگی و پذیرش مردم، امدادهای غیبی و...می باشد. یکی از این شرایط وجود رهبری شجاع، توانمند، قاطع، دلسوز و فدارکاراست؛که توانایی اداره جهان را بر اساس دستورهای الهی و دین حق داشته باشد؛ تا شرایط ظهور ایشان به وجود نیاید و زمینه فراهم نشود؛ ظهور اتفاق نخواهد افتاد.
منابع:
قران کریم.
اصفی، ایت الله محمد مهدی. انتظار پویا. ترجمه تقی متقی. چ هشتم.قم: بنیاد فرهنگی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف)،1390.
افتاب مهر،دو جلد، مولف جمعی از محققین مرکز تخصصی مهدویت، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج)، مرکز تخصصی امامت و مهدویت 1393.
اربلی،ابوالحسن علی بن عیسی،کشف الغمه،با ترجمه و شرح علی بن حسین زواریی،نشر اسلامیه،1382
اشتهاردی،محمد مهدی؛ حضرت مهدی فروغ تابان ولایت،انتشارات مسجد مقدس جمکران،1380
انتظاردراندیشه ها.گروه مولفین.چ اول.قم: بنیاد فرهنگی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف)،1379.
بحرانی،سید هاشم؛البرهان،ترجمه رضا ناظمیان،صادق خورشا، علی گنجیان، نشر کتاب صبح،1389.
حکیمی،محمدرضا.خورشید مغرب. چ سی و دوم. تهران: دلیل ما،1391.
دشتی،محمد. نهج البلاغه.چ اول.قم:مومنین،1379.
دیلمی،حسن بن علی؛ارشادالقلوب،ترجمه علی سلگی نهاوندی،نشر ناصر،1376.
سلیمیان،خدامراد؛درسنامه مهدویت،ج3، مرکز مهدویت قم،1389
سیدبن طاووس، الملاحم و الفتن، کتابفروشی اسلامیه، ترجمه،محمد جواد نجفی،1380
صافی گلپایگانی،ایت الله لطف الله. نویدامن وامان.چ بیستم.قم:دفترنشراثار ایت الله صافی گلپایگانی،1386
ــــــــــــــــــــــــــ.، تلخیص وترجمه منتخب الاثر. تلخیص وترجمه لطیف راشدی- سعیدراشدی.چ اول.قم: مسجدمقدس جمکران،(1390).
صدوق، ابن بابویه قمی. کمال الدین و تمام النعمه. ترجمه منصور پهلوان.٢ج. چ پنجم/ششم. قم:مسجد مقدس جمکران،1388.
طاهری،حبیب الله؛سیمای افتاب، چاپ اول،انتشارات زایر،1380
طباطبایی،سید محمدحسین؛شیعه در اسلام،بوستان کتاب،1388.
طبرسی،احمد بن علی؛احتجاج،2 جلد،مترجم بهراد جعفری،انتشارات دارالکتب الاسلامیه،1381
طبسی، نجم الدین؛چشم اندازی به حکومت مهدی(عج)،چاپ سوم،بوستان کتاب،1380
قاضی زاهدی گلپایگانی،احمد؛ شیفتگان حضرت مهدی(عجل الله فرجه الشریف)،چاپ ششم،1376
قرایتی،محسن؛شرایط ظهور از دیدگاه قران، بنیاد فرهنگی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف).چاپ اول،1393
کلینی،جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق؛اصول کافی، ترجمه سید علی مرتضوی، نشر سرور، 1394.
مجلسی،محمد باقر؛بحارالانوار،ترجمه ابوالحسن موسوی اصفهانی،نشر کتابخانه مسجد حضرت ولی عصر(عج) تهران،1363.
مطهری،مرتضی؛قیام و انقلاب مهدی(ع)،چاپ 42، نشر صدرا،1390
مکارم شیرازی،ایت الله ناصر. حکومت جهانی مهدی(عج).چ چهارم. قم:نسل جوان،1386.
نعمانی،محمدبن ابراهیم؛ غیبت نعمانی،نشر مسجد مقدس جمکران،1391
نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسایل، قم: موسسه ال البیت(ع)، الاحیاا التراث،1408ه.ق
یوسفیان،مهدی.امام مهدی(عج) درقران. چ هشتم. قم: بنیاد فرهنگی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف)،1390.
منبع: http://mahdaviat-conference.com/ ،(همایش بین امللی کنفرانس مهدویت)به نقل از حوزه نت
شرایط ظهور
مقدمه
اعتقاد به منجی وموعودی که می اید وجهان راپر از عدل وداد می کند ( یک الهام فطری انسانی) (شهید صدر، انتظار در اندیشه ها،١٣٧٩:٦١) و یک اعتقاد عمومی و جهانی (مکارم شیرازی،١٣٨٦:٥٨) است؛که درسرشت انسان های ازادی خواه،عدالت طلب وحق جو می باشد.این باور درهمه ادیان الهی وجود داشته ودارد؛ وبرخی دامنه اعتقاد به منجی را گسترده کرده ومعتقدند که (انتظار، تنها به ادیان تعلق [نداشته] بلکه مکاتب و مذاهب نیز ظهور نجات بخشی که عدل را بگستراند وعدالت را تحقق بخشد، انتظار می کشند)(اصفی، ١٣٩٠:١٧).(...و در هر روزگاری در میان هر قومی و امتی و در هر سرزمینی و به زبان هر پیامبر یا حکیمی یا بزرگی که سخن از (موعود) رفته است... منظور همه ان تعبیرها و اشارت ها و نام ها،سرانجام موعود اخرالزمان است؛ و ان موعود؛ مهدی است). (حکیمی، 1391،53). پیامبران صاحب کتاب نیز از موعود اخرالزمان یادکرده اند ونام اودر کتب اسمانی ثبت وضبط شده است؛و در تمام زبان ها وزمان ها از ان مصلح اخرالزمان - اعم از زبور، انجیل،تورات، کتاب های ایرانیان باستان وسایر ادیان سخن به میان امده است.
این باور پس از اسلام، گسترش چشمگیری یافت. انتظار ظهور منجی در میان مسلمانان عموماً و در بین شیعیان خصوصاً ریشه عمیق تری داشته و جزء یکی از اصول مذهب تشیع( امامت،مهدویت) به حساب می اید.شیعه که تفکرش بر اساس اسلام اصیل و حقیقی می باشد و با توجه به روایات ماثوره از اهل بیت(علیهم السلام) معتقد است؛ منجی و موعود اخرالزمان،حضرت مهدی(عج) و از خاندان رسالت بوده؛ و هم نام و هم کنیه پیامبراکرم(ص) می باشد. جابر بن عبدالله انصاری از رسول خدا(ص) روایت کند که حضرت فرمود: مهدی از فرزندان من است؛ اسم او اسم من و کنیه او کنیه من است...) (صدوق ١٣88، ج١، باب25، ح ١ -٥٣4). این نوشتار بران است تا (ظهور،شرایط و ویژگی های ظهور) را با توجه به ایات و احادیث در سه بخش بررسی کند.
1 ظهور
بشریت در طول تاریخ در پی برپایی زندگی عدالت محور و توام با ارامش بوده و به اعتقاد علامه طباطبایی (بشر از روزی که پا در کره خاکی نهاده همیشه در پی داشتن زندگی مقرون با سعادت بوده و این امر محقق نخواهد شد مگر با ظهور امام زمان(عج)،( طباطبایی، 1388،264).این ظهور که بزرگترین رخداد بشری-الهی بوده و یکی از مسایل و اموری است که فِرَق اسلامی و ادیان الهی به ان اجماع دارند؛ظهور منجی و موعودی است که عالم را پر از عدل و داد، مساوات،برابری،برادری و عدالت می کند.فقر را از بین می برد؛کفر را نابود و اسلام را گسترش می دهد،قران را تفسیر کرده( تالیَ کِتابِ اللهِ وَ تَرجُمانَه)(ال یاسین) و عدالت علوی و الهی را بر پا می کند؛دشمنان الهی را از میان برداشته، حق و حقیقت را فراگیر می کند.(در میان مباحث مهدویت،مساله ظهور حضرت مهدی(عج) و تاسیس حکومت عدل جهانی ایشان از انرو که تحول جدی در زندگی بشر و در رشد همه جانبه او ایفا می کند؛مهمترین موضوع است...)(قرایتی،1393،9). در ادامه برای بررسی دقیق این مقوله، ظهور را از دیدگاه قران، اسلام، ادیان، و مذهب تشیع می کاویم.
1-1ظهور در ادیان
منجی و موعودی که در قران خداوند از ان یادکرده؛ اختصاص به مسلمانان ندارد بلکه تمام ادیان الهی و اسمانی از منجی اخرالزمان یاد کرده اند. فوتوریسم(fotorism ( به معنای اعتقاد به ظهور یک نجات دهنده که می اید و جهان را پر از عدل و داد می کند. هر مذهبی معتقد است که منجی و موعود از دین و مذهب وی است. مذهب بودا در انتظار (بودای پنجم) است؛ و زرتشت او را (سوشیانت یا سوشانس) می داند.هندوها، یهودیان، ارامنه، وخیلی از ادیان دیگر انتظار ظهور منجی و موعودی را می کشند.(نوید امن و امان صافی گلپایگانی،ص34؛ سیمای افتاب، طاهری،، 138013؛ دفتر اول افتاب مهر، 1393،21؛ قاضی زاهدی گلپایگانی،1376،30).
1-2 ظهور در اسلام
اسلام دین جامع و کاملی است که برای زندگی فردی و اجتماعی بشر برنامه داشته و با مشخص کردن خط مشی هدایت و صراط مستقیم،او را به سر منزل مقصود رهنمون می سازد. یکی از مباحث مهم که در زندگی،سعادت و هدایت انسان ها نقش دارد و اسلام نیز بر ان تاکید فراوان کرده؛ موضوع مهدویت و موعود اخرالزمان است. (مساله مهدی موعود(عج) در اسلام به عنوان یک اصل استوار و خلل ناپذیر مطرح بوده)( اشتهاردی،1380،183)؛ و مهدی موعود تحقق بخش ایده ال همه انبیاء و اولیاء و مردان مبارز راه حق است. (مطهری، 1390،59).احادیث و روایات گوناگون از محقق شدن ظهور حضرت مهدی موعود(عج) صحبت کرده و همه ایمه اطهار از امدن ایشان سخن گفته اند. مساله ظهور اخرین حجت خدا تا انجا مسلم است که حتی در احادیث از ویژگی یاران حضرت، نحوه ظهور، اتفاقات قبل و بعد از ظهور و اقدامات ان حضرت بعد از ظهور و یژگی های ان دوران صحبت شده است.پیامبر گرامی اسلام(ص) نیز درباره ظهور حضرت مهدی(عج) فرمودند: دنیا به پایان نمی رسد تا اینکه مردی از اهل بیت من که هم نام من است سلطنت نماید( سید بن طاووس،1380،154).
ظهور در نظر اهل سنت
عقیده ظهور حضرت حجت(ع) نیز در بین اهل سنت پذیرفته شده است و بسیاری از بزرگان اهل سنت از جمله؛ابن ماجه، ترمذی، تفتازانی، سیوطی، احمد بن حنبل، ابن جوزی، قندورزی و. ..در کتب خویش از نام،کنیه،اجداد،ظهور،علایم ظهور،ویژگی های ظهور،یاران و اقدامات حضرت سخن به میان اورده اند.ابن خلدون یکی از بزرگان و محققان اهل سنت در کتاب تاریخ خودش درباره عقیده به امام مهدی(ع) می نویسد(مشهور بین همه اهل اسلام، این است که حتما در اخر الزمان،مردی از اهل بیت (علیهم السلام) ظهور می کند که دین را حمایت،عدل را اشکار و مسلمانان از او پیروی می کنند و او بر ممالک اسلامی استیلا می یابد.ان شخص، مهدی نامیده می شود.(تاریخ ابن خلدون،ج 1 ص 311 فصل 52).
1-3 ظهور در قران
قران،این کتاب اسمانی؛ کتابی است که در ان همه چیز بیان شده است.خداوند متعال در ایات گوناگون قران کریم از موضوع مهدویت به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم صحبت کرده و ایات بسیاری پیرامون حکومت جهانی امام عصر(علیه السلام) وجود دارد. برخی از اندیشمندان موضوع مهدویت را اصلی قرانی می دانند.(اندیشه پیروزی نهایی نِیروی حق وصلح وعدالت برنیروی باطل وستیزوظلم،گسترش جهانی ایمان اسلامی،استقرارکامل وهمه جانبه ارزش های انسانی،تشکیل مدینه فاضله وجامعه ایده ال...به وسیله شخصیتی مقدس وعالی قدرکه درروایات متواتراسلامی از او به(مهدی) تعبیرشده است،اندیشه ای است که کم وبیش همه فِرَق ومذاهب اسلامی. ..بدان مومن ومعتقدند؛زیرااین اندیشه به حسب اصل وریشه قرانی است) (مطهری،١۳٩٠:١۳). خداوند در قران وعده می دهد که زمین را بندگان صالح(واینان قایم ال محمد ویاران او می باشند.) به ارث می برند(انبیاء/١0٥). در ایه ای دیگر می فرماید:که فرستاده خداوند بر همه ادیان غالب و چیره می شود و بنابر روایات همان حضرت مهدی(عج) است. (صف /٩). خداوند سبحان درایه ٥4 سوره مبارکه نور می فرماید: (خداوند به کسانی که از شما ایمان اورده وعمل صالح پیشه ساخته اند، وعده داده که انها را در زمین نماینده خود گرداند، چنانکه همانند انها را خلیفه کرد. همچنین خداوند در ایات ١28 سوره اعراف،8١اسراء، 5١ غافر،١7١ صافات،ایات 7 و ٣9 انفال و بسیاری ایات دیگر از موضوع مهدویت و ظهور ایشان سخن گفته است.
برخی ازمنابع وکتب نزدیک به(١40ایه) ازقران کریم رابه استناد احادیث فریقین برامام مهدی (علیه السلام)تطبیق کرده اند.(سیمای امام زمان علیه السلام در ایینه قران،علی اکبر مهدی پور).
2 شرایط ظهور
در این عالم که جهان اسباب و مسببات است هیچ رخدادی بدون علت و اسباب و زمینه ای اتفاق نمی افتد؛هر حکومت و انقلابی برای اینکه در جامعه جای باز کند و بتواند استمرار داشته باشد؛نیاز به شرایطی دارد.
حکومت جهانی امام مهدی(عج) که انبیای الهی،امامان معصوم و تمام ادیان الهی، اسمانی نوید انرا داده اند؛(و همه انقلاب های خداپرستان تاریخ و پیامبران (علیهم السلام) دران خلاصه میگردد) (اشتهاردی، 1380،164)؛ نیز نیازمند شرایط و زمینه می باشد؛ و تا این بستر فراهم نشود واقعه عظیم ظهور اتفاق نمی افتد؛ واقعه ای عظیم که تحولات شگرفی در اشکال و نظام های سیاسی، فرهنگی،مذهبی،اقتصادی،اجتماعی و... ایجاد می کند؛ طبیعتا چنین اتفاق و رخداد عظیم و بزرگی بدون شرایط و زمینه امکان پذیر نخواهد بود. (مقصود از شرایط ظهور، زمینه هایی است که تحقق ظهور به انها بستگی دارد)(سلیمیان، 1389،36) و (تا انها محقق نشوند ظهور رخ نخواهد داد).(افتاب مهر، 187، 1393).
نوشتار حاضر در ادامه به برخی از شرایط ظهور اشاره می کند:
2-1 داشتن طرح،برنامه و قوانین
یک حکومت و انقلاب، زمانی قوام و دوام دارد و به تمام اهداف و ارمان هایش می رسد که دارای برنامه، طرح و قوانینی جامع و کامل باشد. حکومت جهانی و الهی امام عصر(عج) اغاز تمام تحولات بشری است این واقعه گسترده جهانی که ( به عنوان بزرگترین و گسترده ترین تحول در جامعه بشری [است می بایستی] پیش از هر چیز دارای برنامه ای متناسب و با عظمت [باشد](سلیمیان، 1389،38). بر اساس روایات ماثوره از حضرات معصومین (علیهم السلام) حضرت مهدی(ع) پس از ظهور برنامه هایی دارند ازجمله؛زنده کرده سیره پیامبر(ص)، نابودی کفر و شرک و فساد، عمل به ایات قران و دستورات الهی، گسترش عدالت و عدالت محوری است.
2-2احساس نیاز جامعه( امادگی مردم)
یک انقلاب و حکومت زمانی موفق به تشکیل دولت می شود که مردم انرا بخواهند و برای به دست اوردن ان تلاش کنند؛ تا مردم امادگی نداشته باشند و نپذیرند؛هرگز حکومتی به ثمر نمی رسد.
یکی از شرایط اصلی ظهور منجی عالم بشریت؛ امادگی و پذیرش مردم است. یعنی تا مردم اماده پذیرش نباشند و امادگی لازم را نداشته باشند زمینه ظهور اتفاق نمی افتد.براساس ایات الهی خداوند سرنوشت انسان ها را به نوع اختیارشان وابسته و مرتبط کرده است.خداوند در ایه 11 سوره مبارکه رعد می فرماید: (اِنَّ اللَّهَ لَا یغَیرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یغَیرُوا مَا بِاَنْفُسِهِمْ ؛ خداوند سرنوشت هیچ قوم (و ملّتی) را تغییر نمی دهد مگر انکه انان انچه را در خودشان هست تغییر دهند). بنابراین ایه برداشت می شود که اگر واقعا مردم بخواهند؛خداوند تعجیل در فرج می فرماید و این امادگی مردم از شرایط اصلی ظهور حجت و اخرین ذخیره الهی است.
2-3 یاران و لشکریان
هر انقلاب و قیامی نیازمند به یاران و لشکریانی است؛ و از جمله شرایط ظهور اخرین حجت الهی داشتن یاران و سپاهیان با وفا وجان بر کف است.در روایات و احادیث گوناگون از ویژگی ها و تعداد یاران حضرت مهدی(عج) نامبرده شده و از (عبادت و پارسایی،عاشقان شهادت و سپاهیان قدرتمند)(طبسی، 1380،112) حضرت اشاره شده است.
2-3-1 تعداد یاران
همانطور که اشاره شد؛ چون ظهور و تشکیل حکومت حضرت مهدی(عج) یک اصل اساسی در عالم است و تمام ادیان الهی به ان اذعان دارند؛حضرات معصومین(علیهم اسلام) نیز به تمام جزییات ان واقعه اشاره کرده اند و در روایات و احادیث که از یاران حضرت نامبرده؛ به تعداد انان نیز اشاره شده است؛ امام جواد(ع) فرمودند: (اصحاب او به سوی او اجتماع می کنند که 313 نفرند، به تعداد اهل بدر، از نقاط مختلف زمین...جمع می شوند)(صدوق،1388، ج 2 باب 37 ح2).
2-3-2 عاشقان شهادت
یاران مومن و پاکدل منجی عالم بشریت؛ افرادی خود ساخته بوده که مشتاق هستند تا در راه خدا بجنگند و جان خود را فدا کنن.امام صادق(ع) فرمودند:(انان از ترس خدا، بیمناک هستند و ارزوی شهادت دارند.خواسته شان این است که در راه خدا کشته شوند. شعارشان ای خونخواران حسین(ع)[یا لثارات تاحسین] است)(نوری،1408؛ ج11 ص114).
2-3-3 یارانی فداکار و وفادار
(شرط یک انقلاب، وجود یارانی فداکار است که با اشنایی با رهبر و برنامه ها و اهداف او و اعتقاد راسخ به انها تا اخرین لحظه، از رهبر و انقلاب دست بر ندارند و اماده هرگونه فداکاری باشند. قیام جهانی امام مهدی(عج) نیز به یارانی نیاز دارد که ضمن اشنایی و اعتقاد به امام و دین، تا اخرین لحظه فداکاری کنند.)(افتاب مهر، دفتر اول، 190، 1393). در اهمیت این شرط ظهور، حضرت در توقیعی به شیخ مفید فرمودند: (اگر پیروان ما - که خدای، انان را در فرمانبرداری خویش توفیق ارزانی بدارد – به راستی در راه وفای به عهد و پیمانی که بر دوش دارند، همدل و یک صدا بودند، هرگز خجستگی دیدار ما از انان به تاخیر نمی‌افتاد).(طبرسی،1381،ج دوم،...)
2-3-4 جوان بودن
از جمله شرایط ظهور، وجود یاران و لشکریان است. در احادیث ماثوره از اهل بیت(علیهم السلام) که به این یاران اشاره شده جوان بودن انها نیز ذکر شده است. حضرت علی(ع) در حدیثی فرمودند:(همانا یاران قایم(عج) همگی جوانند و پیر میانشان نیست؛ مگر به اندازه سرمه در چشم یا به قدر نمک در توشه راه و کمترین چیز در توشه راه، نمک است.)( نعمانی،315، 1391).
2-3-5 تقوا و پرهیزگاری
در روایات امده که یکی از تکالیف شیعه در زمان غبیت، تقوا و پرهیزگاری است و به قول استاد حکیمی (خلقی که در انتظار ظهور (مصلح)به سر می برد؛باید خود(صالح)باشد(حکیمی، 1391،332). خداوند نیز در ایه55 سوره مبارکه نوربه یاران حضرت مهدی(عج) که افرادی مومن و متقی هستند اشاره کرده و می فرماید: (خدا به کسانی از شما که ایمان اورده اند و کارهای شایسته کرده اند وعده داد که در روی زمین جانشین دیگرانشان کند، هم چنان که مردمی را که پیش از انها بودند جانشین دیگران کرد. و دینشان را- که خود برایشان پسندیده است- استوار سازد. و وحشتشان را به ایمنی بدل کند. مرا می پرستند و هیچ چیزی را با من شریک نمی کنند. و انها که از این پس ناسپاسی کنند، نافرمانند). امام صادق(ع) در روایتی فرمود: تاویل و مصداق این ایه هنوز نیامده است. هنگامی که قایم ما قیام کند کسی که او را درک می کند، تاویل این ایه را می بیند: هر اینه دین محمد(ص) به هر جایی که شب برسد، می رسد (همه کره زمین)؛ به صورتی که هیچ مشرکی بر روی زمین نخواهد بود. (بحارالانوار، ج 51، ص 55، ح 41).(یارانش پاک و خالص هستند و از الودگی ها به دورند و در خط حق ان حضرت و یارانش گام برمیدارند و به عنوان (رجال الهی و وزیران ان حضرت) [می باشند](اشتهاردی، 13809،237).
2-3-6 سپاهیان قدرتمند
لازمه ظهور حضرت، داشتن یاران و لشکریانی قدرتمند و پرتوان است. امام صادق(ع) فرمودند:(حضرت مهدی ظهور نمی کند؛ مگر با ارتشی قوی و نیرومند...)(صدوق،1388؛ ج2 ص654).امام سجاد(ع) نیز در حدیثی فرمودند:( ان گاه که قایم ما قیام کند خداوند سستی و ضعف را از شیعیان ما دور می کند و دل هایشان را چون پاره های اهن محکم و استوار می نماید و به هر کدام از انان قدرت چهل مرد را می بخشد و انان فرمانروایان و بزرگان زمین می شوند.)( همان ص673).
2-4 رهبری شایسته
تمام گروه ها، احزاب و حرکت های اجتماعی نیاز به یک رهبری مقتدر دارند تا با بهره مندی از توانایی های روحی، فکری و عقیدتی وی، به اهداف و ارمان های خود دست یابند.
حضرت علی(ع) درباره اهمیت و ضرورت زمامدار و رهبر برای هر اجتماع فرمودند:(...و همانا مردم ناگزیر از داشتن زمامدار هستند؛چه نیکوکار باشد چه بدکار..)(نهج البلاغه خطبه 40، 1379).از جمله شرایط ظهور و حاکمیت حق بر جهان،(وجود رهبری شجاع،توانمند،قاطع،دلسوز و فدارکاراست؛که توانایی اداره جهان را بر اساس دستورهای الهی ودین حق داشته باشد)(افتاب مهر دفتر اول، 1390،189و قرایتی، 49، 1393).در اسلام تاکید زیادی بر ولایت و سرپرستی شده و همه چیز باید تحت نظر ولی و رهبر باشد.رهنمودهای رهبری شایسته می تواند نقش اساسی در پیشبرد حکومت و اهداف ان داشته باشد و این رهبر است که می تواند با مدیریت وبرنامه ریزی، برنامه های خود را پیاده کرده و به منصه ظهور برساند.
لازمه مدیریت جهان، داشتن ویژگی های منحصر به فردی است که باید در وجود شخص رهبر باشد.رهبر و پیشوای حکومت جهانی باید صاحب علم ودانش و اگاهی بوده و بر تمام علوم زمان خودش مسلط باشد تا بتواند بر مردم جهان حکومت کند.حضرت مهدی(عج) که رهبری شایسته و لایق بر امر حکومت بر مردم جهان هستند از علم و دانش،بردباری،پرهیزگاری و دانایی برخوردارند.امام رضا(ع) درباره ویژگی های حضرت مهدی(عج) به عنوان رهبری شایسته فرمودند: (مهدی(عج) داناترین، بردبارترین و پرهیزگارترین مردمان است. او از همه انسان ها بخشنده تر، شجاع تر و عابدتر است).(طبسی، 1380،82). همچنین رهبر حکومت جهانی علاوه برداشتن علم و دانش و اگاهی باید از توانمندی های جسمانی نیزبرخوردار باشد تا توان مقابله با زورگویان را داشته باشد.امام رضا(ع) درباره قدرت و توانمندی حضرت مهدی(عج) فرمودند:(... قایم(عج) کسی است که چون ظهور کند در سن پیران است و سیمای جوان دارد. چنان نیرومند است که اگر دست به بزرگترین درخت زمین اندازد؛ان را از جا بلند بکند و اگر میان کوه ها نعره بکشد، سنگ های انها را از بپاشد.)(صدوق،1388؛ ج 2 ح 7 ص 376).
2-5امداد های غیبی
به وجود امدن چنین انقلاب و تحول معظمی نیازمند یکسری شرایط و زمینه هاست.از جمله زمینه ها و شرایط مهم در ظهور حضرت مهدی(عج) امدادهای غیبی است.(چرا که بدون یاری و عنایت ویژه پروردگار، پیروزی در چنین میدان بزرگ و وسیعی...ممکن نخواهد بود)( قرایتی،1393،62). حضرت مهدی(عج) اخرین ذخیره الهی، برای نابودی و کفر و ظلم و ستم و برپایی عدل و داد از سوی خداوند تبارک و تعالی مدد می شود و در بسیاری از روایات مهدوی به امدادهای الهی و غیبی اشاره شده است.امام صادق(ع) فر مودند:(...سه لشکر برای یاری حضرت مهدی(عج) می ایند؛ لشکری از فرشتگان،لشکری از مومنان و ایجاد رعب و وحشت در دل دشمنان)( نعمانی، 1391،198). امدادهای الهی گاهی در قدرتی است که خداوند به حضرت داده است و با انجام کراماتی حضرت مشکلات را از سر راه بر می دارد(امام کاظم (ع) فرمودند:او دوازدهمین ما امامان است خداوند برای او هر امری سختی رااسان و هر امر دشواری را هموار می کند...)(صدوق،1388؛ ج2 ح6 ص368) و یا به وسیله رعب و ترسی است که خداوند در دل دشمن ایجاد می کند(امام صادق(ع) فرمودند:قایم ما اهل بیت با ترس و رعب یاری می شود)(نوری،1408؛ ج12 ص335) و یا اینکه خداوند ملایکه را به یاری حضرت می فرستد(حضرت علی(ع) فرمودند:...خداوندحضرت مهدی(عج) رابا فرشتگان،جن و شیعیان مخلص یاری می کند)(دیلمی،1376،286).
3 - ویژگی های ظهور
هنگامی که حضرت مهدی(عج) به کمک امدادهای غیبی و یاران متعهد و با تقوایشان بر ظالمان و مستکبران عالم فایق امدند؛ حکومتی جهانی را بر پا خواهند کرد.از این حکومت که در روایات به (دولت کریمه)یاد شده بیماری،قحطی، خشکسالی،فقر،گناه، افات و بلیات و ظلم و ستم از بین می رود. با دقت در ایات قران کریم و احادیث معتبر در منابع شیعه و سنّی درمی یابیم که دامنه حکومت امام زمان(ع) در شرق و غرب دنیا گسترش می یابد و همه زمین در اختیار ان حضرت قرار می گیرد. خداوند متعال در قران کریم می فرماید: (وَ لَقَد کَتَبنا فِی الزَّبُورِ مِن بَعدِ الذِّکرِ اَنَّ الاَرضَ یِرِثُها عِبادِیَ الصّالِحُونَ):(در زبور بعد از تورات نوشتیم که بندگان شایسته ام وارث (حکومت) زمین خواهند شد!) (الانبیاء/ 105). این ایه بیانگر این مطلب است که تمام عالم به دست نیکوکاران و صالحان قرار می گیرد. (او کسی است که خدا به دست او شرق و غرب جهان را فتح می کند.) (صافی گلپایگانی؛ 1390،58). پیامبر اسلام(ص) فرموده است: (قایم ما حتماً مالک زمین می شود و ان را پر از عدل و داد می کند.) (مجلسی؛ 1363، ج51، ص78) در ادامه به برخی از ویژگی های ظهور اشاره می شود:
3-1 گسترش عدل و عدالت محوری
بشر همیشه در پی عدل و عدالت بوده و سعی داشته تا حکومتی عدالت محور ایجاد کند.ارزش و اهمیت عدل و داد به اندازه ای است که یکی از اصول دین عدل می باشد. خداوند در قران نیز می فرماید: (ما پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم و با انان کتاب و میزان (شناسایی حق از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم، تا مردم قیام به عدالت کنند.) (الحدید/25). اما این خواست الهی هرگز در همه جوامع و جوانب بشری محقق نشد ولی در زمان حکومت و دولت کریمه امام زمان(عج) عدل و داد در سراسر جهان بر پا می شود. در روایات نیز تاکید شده که وقتی حضرت ظهور می کنند جهان پر از ظلم را پر از عدل و داد می کنند. (یملا الله الارض قسطا و عدلا کما ملیت ظلما و جورا)،( صدوق، 1388؛ ج ۲، ص ۳۷۷). امام صادق(ع) نیز در حدیثی فرمودند:(هر گاه قایم ظهور کند، عدل را در میان مردم برقرار می سازد و جور و ستم در زمان او برطرف می شود...قایم در میان مردم مانند حضرت داوود و حضرت محمد(ص) حکم می کند.)(اربلی، 1382،ج2 ص 465).
3-2 کامل شدن عقل ها و خردها
یکی از ویژگی های ظهور حضرت مهدی(عج) کامل شدن عقل و خرد مردم است.(حکومت ان حضرت باعث رشد و تکامل خردها و اخلاق است و ان روزگار، روزگار تکامل یافتن استعدادهاست...در نظام الهی مهدی(عج) بشریت به نهایت بلوغ خود می رسد و اخلاق،اندیشه،استعداد، ارزو و. ..رنگ کمال و رشد به خود می گیرد)( طبسی، 1380،177).وجود و ظهور امام زمان(ع) نعمت الهی است.در دوران ظهور ایشان چون دوران و عصری است که خالق یکتا رضایت دارد؛لذا عنایت خاصی نیز به بندگانش کرده و عقل انها را کامل می کند. (امام باقر(ع) فرمودند:وقتی که قایم (عج) ما قیام کند خداوند دست رحمتش را بر سر بندگانش می گذارد و به وسیله ان عقل ها و اندیشه هایشان را به کمک هم گرفته و کامل می سازد.)(کلینی،1394،ج1 ص25و اشتهاردی،1380،280).ان دوران، عصر بلوغ بشر است(بلوغ بشریت به خردمندی کامل[می شود](مطهری 1390،52).
3-3 از بین رفتن بیماری
دوران ظهور ذخیره الهی؛ دوران عزت انسان و رهایی او از بدی ها و پلیدی ها و بیماری هاست.( امام صادق(ع) از امام سجاد(ع) نقل کردند که حضرت فرمودند: زمانی که قایم(عج) قیام می کنند؛ خداوند از هر مومنی،رنج و بیماری را بر طرف کرده و قدرت و نیروی او را به وی باز می گرداند.) ( نعمانی، 1391،667).
3-4گسترش اسلام
در عصر حکومت حضرت امام مهدی(ع) اسلام ناب محمدی در سراسر جهان گسترش می یابد.فرق ضاله و پوشالی از بین می رود؛ مردم عالم تحت لوای پرچم اسلام متحدو یک شکل در کنار هم خواهند بود و نفاق و دورویی و بی دینی از بین خواهد رفت. در روایات اسلامی بر این موضوع تاکید شده که با ظهور حضرت مهدی(عج) و تشکیل حکومت توسط ایشان،همه مردم به اسلام روی می اوردند. حضرت امام صادق(ع) در تفسیر (ایه 83 سوره مبارکه ال عمران)؛ (وَ لَهُ اَسْلَمَ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً): (تمام کسانی که در اسمان ها و زمین هستند، از روی اختیار یا از روی اجبار، در برابرِ (فرمان) او تسلیم هستند.) می فرماید: (وقتی قایم ما قیام کند زمینی باقی نمی ماند مگر ان که در انجا ندا داده می شود: (اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمداً رسول الله.) (بحرانی،1389 ، ج1، ص650).این ایه کنایه از گسترش اسلام در سراسر جهان است. امام کاظم(ع) نیز در ذیل همین ایه می فرماید: (این ایه در حق قایم(ع) نازل شده است. زمانی که قایم(ع) ظهور کند، اسلام را بر یهودیان، مسیحیان، زندیقان، مرتدان و کافران در شرق و غرب زمین عرضه می کند؛ هرکس از روی علاقه اسلام را بپذیرد، او را فرمان می دهد به انجام نماز، زکات و هر تکالیفی که خداوند بر مسلمانان واجب نموده است و هرکس از روی لجاجت و دشمنی اسلام را نپذیرد گردنش را می زند؛ تا در شرق و غرب عالم احدی غیر از کسانی که خدا را به یگانگی می پرستند، باقی نماند.) (همان)
4-4 صلح و امنیت جهانی
ظلم وستم و کشتار مردم بی دفاع به دست ظالمان و حاکمان ظلم و جور و از بین رفتن هزاران انسان در طول تاریخ، بشر را به ستوه اورده و باعث شده تا به دنبال صلح و ارامش باشد. در دوران حکومت امام زمان(عج) تمام ظلم ها و جنایت ها ازبین می رود؛ظالمان نابود می شوند؛جنایات بشری رنگ می بازد و تمام بدی و زشتی ها جای خود را به خوبی ها و نیکی ها می دهد و صلح و امنیت در سراسر جهان فراگیر می شود؛ و مردم در سایه ارامش و امنیت به زندگی خود ادامه می دهند. امام باقر(ع) نیز در این باره می فرماید: (پیرزنی ناتوان از شرق عالم به مقصد مغرب به راه می افتد و در این مسیر هیچ کس او را اذیت نمی کند.) (صافی گلپایگانی1390،308) البته امنیت و صلح فقط خاص بشریت و انسان ها نیست بلکه این نعمت الهی شامل حیوانات و چهارپایان نیز می شود. در حدیثی امام علی(ع) فرمودند: (زمانی که قایم ما قیام نماید، بُغض ها و کینه ها از دل های بندگان می روند و چهارپایان و درندگان در حال صلح با یکدیگر زندگی می کنند؛ تا انجا که زنی مسیر عراق و شام را طی می کند، جز بر سبزه زار قدم نمی گذارد و زینت الات خود را بر سرش می گذارد (کسی به ان طمع نمی نماید و) هیچ درنده ای او را اشفته نمی سازد و او نیز از هیچ چیز نمی ترسد.) (مجلسی، 1363، ج 52، ص316، ح11).
نتیجه گیری
مساله ظهور حضرت مهدی(عج) یکی از مباحث مهم در موضوع مهدویت است.تمام ادیان الهی- اسمانی از امدن منجی و موعود اخرالزمان صحبت کرده اند. احادیث و روایات گوناگون از محقق شدن ظهور حضرت مهدی موعود(عج) صحبت کرده و همه ایمه اطهار از امدن ایشان سخن گفته اند. مساله ظهور اخرین حجت خدا تا انجا مسلم است که حتی در احادیث از ویژگی یاران حضرت، نحوه ظهور، اتفاقات قبل و بعد از ظهور و اقدامات ان حضرت بعد از ظهور و یژگی های ان دوران صحبت شده است. عقیده ظهور حضرت حجت(ع) نیز در بین اهل سنت پذیرفته شده است و بسیاری از بزرگان اهل سنت در کتب خویش از نام، کنیه، اجداد، ظهور، علایم ظهور، ویژگی های ظهور، یاران و اقدامات حضرت سخن به میان اورده اند. برخی از اندیشمندان موضوع مهدویت را اصلی قرانی می دانند. با بررسی احادیث مهدویت دانسته می شود زمانی که حضرت ظهور می کنند؛دولت کریمه را تشکیل داده و سیره و روش پیامبر(ص)را زنده کرده و کفر و شرک را نابود می کند.عدل را گسترش داده و در دوران ظهور ایشان بیماری و فقر و نفاق از بین می رود و زمین گنج های خود را بیرون می ریزد. ظهور حضرت نیازمند شرایط و زمینه است از جمله؛ وجود یارانی وفادار و با تقوا، امادگی و پذیرش مردم، امدادهای غیبی و...می باشد. یکی از این شرایط وجود رهبری شجاع، توانمند، قاطع، دلسوز و فدارکاراست؛که توانایی اداره جهان را بر اساس دستورهای الهی و دین حق داشته باشد؛ تا شرایط ظهور ایشان به وجود نیاید و زمینه فراهم نشود؛ ظهور اتفاق نخواهد افتاد.
منابع:
قران کریم.
اصفی، ایت الله محمد مهدی. انتظار پویا. ترجمه تقی متقی. چ هشتم.قم: بنیاد فرهنگی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف)،1390.
افتاب مهر،دو جلد، مولف جمعی از محققین مرکز تخصصی مهدویت، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج)، مرکز تخصصی امامت و مهدویت 1393.
اربلی،ابوالحسن علی بن عیسی،کشف الغمه،با ترجمه و شرح علی بن حسین زواریی،نشر اسلامیه،1382
اشتهاردی،محمد مهدی؛ حضرت مهدی فروغ تابان ولایت،انتشارات مسجد مقدس جمکران،1380
انتظاردراندیشه ها.گروه مولفین.چ اول.قم: بنیاد فرهنگی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف)،1379.
بحرانی،سید هاشم؛البرهان،ترجمه رضا ناظمیان،صادق خورشا، علی گنجیان، نشر کتاب صبح،1389.
حکیمی،محمدرضا.خورشید مغرب. چ سی و دوم. تهران: دلیل ما،1391.
دشتی،محمد. نهج البلاغه.چ اول.قم:مومنین،1379.
دیلمی،حسن بن علی؛ارشادالقلوب،ترجمه علی سلگی نهاوندی،نشر ناصر،1376.
سلیمیان،خدامراد؛درسنامه مهدویت،ج3، مرکز مهدویت قم،1389
سیدبن طاووس، الملاحم و الفتن، کتابفروشی اسلامیه، ترجمه،محمد جواد نجفی،1380
صافی گلپایگانی،ایت الله لطف الله. نویدامن وامان.چ بیستم.قم:دفترنشراثار ایت الله صافی گلپایگانی،1386
ــــــــــــــــــــــــــ.، تلخیص وترجمه منتخب الاثر. تلخیص وترجمه لطیف راشدی- سعیدراشدی.چ اول.قم: مسجدمقدس جمکران،(1390).
صدوق، ابن بابویه قمی. کمال الدین و تمام النعمه. ترجمه منصور پهلوان.٢ج. چ پنجم/ششم. قم:مسجد مقدس جمکران،1388.
طاهری،حبیب الله؛سیمای افتاب، چاپ اول،انتشارات زایر،1380
طباطبایی،سید محمدحسین؛شیعه در اسلام،بوستان کتاب،1388.
طبرسی،احمد بن علی؛احتجاج،2 جلد،مترجم بهراد جعفری،انتشارات دارالکتب الاسلامیه،1381
طبسی، نجم الدین؛چشم اندازی به حکومت مهدی(عج)،چاپ سوم،بوستان کتاب،1380
قاضی زاهدی گلپایگانی،احمد؛ شیفتگان حضرت مهدی(عجل الله فرجه الشریف)،چاپ ششم،1376
قرایتی،محسن؛شرایط ظهور از دیدگاه قران، بنیاد فرهنگی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف).چاپ اول،1393
کلینی،جعفر محمد بن یعقوب بن اسحاق؛اصول کافی، ترجمه سید علی مرتضوی، نشر سرور، 1394.
مجلسی،محمد باقر؛بحارالانوار،ترجمه ابوالحسن موسوی اصفهانی،نشر کتابخانه مسجد حضرت ولی عصر(عج) تهران،1363.
مطهری،مرتضی؛قیام و انقلاب مهدی(ع)،چاپ 42، نشر صدرا،1390
مکارم شیرازی،ایت الله ناصر. حکومت جهانی مهدی(عج).چ چهارم. قم:نسل جوان،1386.
نعمانی،محمدبن ابراهیم؛ غیبت نعمانی،نشر مسجد مقدس جمکران،1391
نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسایل، قم: موسسه ال البیت(ع)، الاحیاا التراث،1408ه.ق
یوسفیان،مهدی.امام مهدی(عج) درقران. چ هشتم. قم: بنیاد فرهنگی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه الشریف)،1390.
منبع: http://mahdaviat-conference.com/ ،(همایش بین امللی کنفرانس مهدویت)به نقل از حوزه نت