گزارشی از کمیسیون "سیره و زندگانی امام حسن عسکری(ع)" در همایش بین‌المللی سیره و زمانه امام حسن عسکری (ع)
کمیسیون "سیره و زندگانی امام حسن عسکری(ع)" در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پردیسان قم، برگزار شد.
در طی برگزاری همایش بین‌المللی سیره و زمانه امام حسن عسکری (ع)، کمیسیون "سیره و زندگانی امام حسن عسکری(ع)" پیش از ظهر امروز پنج شنبه 12 آبان 1401 در تالار امام حسن(ع) در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پردیسان قم برگزار شد.
هیأت رئیسه این کمیسیون حجج اسلام آقایان «محمدرضا جباری»، «نعمت الله صفری فروشانی» و «سید قاسم رزاقی» بودند.
«اصغر منتظر القائم» در ارائه مقاله "راهبردها و مهندسی فرهنگی امام حسن عسکری(ع) در مواجهه با اهل کتاب" با اشاره به نفوذ مسیحیان در حکومت بنی عباس اظهار کرد: در دوران عباسیان، مسیحیان از نفوذ گسترده ای برخوردار شدند، در زمانی که منصور دوانیقی بیمار شد و پزشکان بغداد نتوانستند او را معالجه کنند، یک پزشک مسیحی احضار شد و او توانست که منصور را درمان کند. مسیحیان با آمدن به بغداد توانستند که در خلافت عباسی نفوذ کنند، نفوذ علمی مسیحیان موجب شد که آنها جایگاه خاصی را در بغداد و سامراء پیدا کنند و مسیحیان در آن دوره، شبهاتی را علیه اسلام، مطرح نمودند.
وی افزود: شیوه برخورد امام حسن عسکری(غ) با مسیحیان در دوره خلفای عباسی براساس محورهایی همچون رفع شبهه و تبدیل تهدیدهای فکری اهل کتاب به فرصت برای شیعیان بود، به عنوان مثال خلیفه عباسی دستور داد که نماز استغاثه باران خوانده شود، اما باران نیامد، مسیحیان گفتند که ما دعا می کنیم و با دعای یک راهب مسیحی، باران آمد، این باعث شبهه برای مسلمانان شد و امام حسن عسکری(ع) گفت که آن راهب مسیحی بیاید و ببنید چه چیزی در دست او بود، استخوان در دست این راهب مسیحی از دست او گرفته شد و دیگر دعای او، مستجاب نشد، امام حسن عسکری(ع) فرمودند که استخوان مربوط به یک پیامبر بود که راهب از قبرش به دست آورد و به دلیل این استخوان، دعایش مستجاب می شد.
منتظر القائم خاطرنشان کرد: امام حسن عسکری(ع)، اعلمیت خود را به اهل کتاب در موقعیت های مختلف نشان دادند و آنها به اعملیت این معصوم، اعتراف کردند و برخی از آنها حتی مسلمان هم شدند.
وی ادامه داد: با وجودی موقعیتی که مسیحیان در عصر امام حسن عسکری(ع) داشتند، ایشان توانسند که جریان مسیحیت را کنترل کنند و جریان تبلیغی آنها را خنثی نمایند، راهبرد ایشان می تواند الگویی برای ما باشد.
افزود: امام حسن عسکری(ع) در رفع شبهات اهل کتاب در زمینه موارد اصولی همچون توحید، قاطع بودند.
در ادامه مقاله " سیره معیشتی امام حسن عسکری(ع)" از سوی حجت الاسلام و المسلمین «یدالله مقدسی» ارائه شد.
وی با اشاره به در خصوص منابع موجود درباره وضعیت معیشت مالی امام حسن عسکری(ع) اظهار کرد: منابع در زمینه بیان وضعیت معیشت مالی امام حسن عسکری(ع) بسیار فقیر است.
مقدسی ادامه داد: بررسی سیره معصومین(ع) باید بین رشته ای باشد و منحصر به رشته تاریخ نباشد، چون ائمه معصومین از ویژگی عصمت برخوردار هستند و باید سیره آنها به لحاظ تاریخی، رجالی و فقهی مورد بررسی قرار بگیرد.
وی افزود: معیشت مالی دو بخش تولید و درآمد دارد، منابع تولیدی در سیره ائمه معصومین(ع) از جمله امام حسن عسکری(ع) شامل کشاورزی و دامداری سنتی بود، کشاورزی از سوی ائمه معصومین(ع) در دو بخش وقفی و ملکی، دنبال می شد.
مقدسی با اشاره به هدایای شیعیان به ائمه معصومین(ع) اظهار کرد: یکی از منابع درآمد امام حسن عسکری(ع)، هدایا و نذورات شیعیان بود و این هدایا و نذورات به صورت مستمر از خوزستان و قم و یمن به دست ایشان می رسید.
وی خاطرنشان کرد: یکی از مصرف های رایج امام حسن عسکری(ع) در زمینه هزینه های فرهنگی بود و یک سال نماینده ایشان، صد هزار دینار از امام حسن عسکری(ع) گرفت تا در اختیار شیعیان در حج قرار بدهد.
«محمدعلی ژیوان» در ارائه مقاله "اقدامات اقتصادی امام حسن عسکری(ع) برای کسب درآمد" گفت: زحمت و تلاش، حلال بودن درآمد، حمایت از تولیدکننده، تعاون و همکاری و مشورت کردن و پرهیز از تجمل گرایی از جمله شاخصه های کسب درآمد توسط امام حسن عسکری(ع) بود.
وی ادامه داد: با توجه به خفقان سیاسی در دوره عباسی، امام حسن عسکری(ع) تلاش کردند که شیعیان درآمد کسب کنند و در آسایش باشند.
در ادامه مقاله " کاربرد تقیه در سیره امام حسن عسکری(ع)" از سوی خانم «هاجر رضایت» ارائه شد.
رضایت با اشاره به تقیه اظهار کرد: تقیه یک راهکار فقهی برگرفته از قرآن و سنت است و به لحاظ تاریخی و عملکردی در دوران قبل از اسلام نیز نمونه هایی از تقیه قابل مشاهده است.
وی ادامه داد: شیعه همیشه در اقلیت و در فشار بوده است و در دوره امام جواد(ع) و امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) بیشترین فشار علیه شیعیان وجود داشت، وضعیت جامعه آن دوره، ضرورت استفاده از تقیه را بیشتر کرد.
این پژوهشگر افزود: تقیه دارای انواعی همچون تقیه خوفی است که برای این نوع از تقیه، نمونه قرآنی و روایی داریم، در سخن امام حسن عسکری(ع) بر تقیه خوفی تاکید شده است که شیعیان برای حفظ جان و مال خود در صورت نیاز، برائت بجویند تا دین شان حفظ شود.
رضایت، تقیه از نظر امام حسن عسکری(ع) را ضروری دانست و تصریح کرد: این امام معصوم در سیره عملی هم به تقیه عمل می کردند، تقیه کتمانی هم مورد تاکید امام حسن عسکری(ع) بود و ایشان بر حفظ اسرار شیعه تاکید داشتند تا مورد سوء استفاده غلات قرار نگیرد.
وی ادامه داد: تقیه مداراتی هم مورد تاکید امام حسن عسکری(ع) بود و ایشان بر رفتار مسالمت آمیز با مخالفان تاکید داشتند، حضور امام حسن عسکری(ع) در سامراء، نمونه ای از تقیه مداراتی بود.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: امام حسن عسکری(ع) برای حفظ شیعیان عصر خود از سه نوع تقیه خوفی، تقیه کتمانی و تقیه مداراتی استفاده کردند.
«آمنه خالقی فرد» در ارائه مقاله " پوشش و آراستگی در سیره امام حسن عسکری(ع) " گفت: پوشش و آراستگی از مولفه های سبک زندگی است و روایت های زیادی از ائمه معصومین(ع) در خصوص پوشش وجود دارد که آنها به برخی از پوشش ها توصیه کردند و از برخی از پوشش ها برحذر داشتند.
وی ادامه داد: دوران امام حسن عسکری(ع) متفاوت با دوران ائمه دیگر بود که در این دوره شاهد رفاه نسبی مسلمانان و آشنایی مسلمانان با فرهنگ غرب هستیم که موجب تغییر فرهنگ و تغییر پوشش آنها شد.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: امام حسن عسکری(ع) در پوشش خود اقتضای زمان و مکان را مورد توجه قرار می دادند، خوش اندامی و زیبایی اقامت از جمله ویژگی های ظاهری است که با پوشش مناسب، بیشتر جلوه می کند.
همچنین مقاله "بی پروائی در خردسالی تا نفرین شدگی در بزرگ سالی؛ جستاری در تبیین یک روایت تربیتی از امام حسن عسکری(ع) از سوی سرکار خانم «صدیقه قاسمی» ارائه شد.
وی گفت: امام حسن عسکری(ع) در روایتی فرمودند که جرات فرزند در خردسالی موجب می شود که او در بزرگ سالی، رابطه اش را والدین قطع کند، بحث های جرات، عقوق و والدین در این روایت، قابل بررسی است.
این پژوهشگر ادامه داد: بچه ای که در کودکی پرخاشگر است و والدینش را اذیت می کند، در بزرگسالی با والدین قطع رابطه خواهد کرد، این مساله به لحاظ تربیتی بسیار مهم است. تنظیم رابطه با والدین به خوبی در سیره اهل بیت(ع) مورد توجه بوده است،
قاسمی افزود: نقش کانونی خانواده، اهمیت بی بدیل دوران کودکی، ضرورت آینده نگری تربیتی و فرآیندی بودن نقش والدین از جمله نکات استباط شده از روایت تربیتی امام حسن عسکری(ع) است.
وی خاطرنشان کرد: روایت امام حسن عسکری(ع) در زمینه تربیت کودک باید باعث شود که یک نگاه بومی در زمینه تربیت کودک به لحاظ دینی داشته باشیم، بدون این که دچار افراط و تفریط شویم.
در ادامه «حمید شاهدادی» به ارائه مقاله "مدیریت تعارضان درون خاندانی در سیره امام حسن عسکری(ع)، مطالعه موردی جعفر بن علی" پرداخت و گفت: جعفر بن علی، سودای امامت شیعه را در سر می پروراند و سعی می کرد که جای امام حسن عسکری(ع) را بگیرد، مدیریت این امام معصوم هم نسبت به هجمه های برون خاندانی و هم نسبت به هجمه های درون خاندانی، اهمیت زیادی دارد.
وی ادامه داد: مدیریت امام حسن عسکری(ع) موجب شد که بیست فرقه ای که بعد از شهادت امام هادی(ع) به وجود آمد، سریع به زوال برسد، از جمله فرقه جعفریه که به امامت جعفر بن علی معتقد بودند.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: امام حسن عسکری(ع) برای مدیریت تعارضات، مادرشان را وصی خود قرار دادند، ایشان همچنین جانشین خودشان را به صورت علنی مطرح نکردند، البته امام حسن عسکری(ع) در خلوت، امام مهدی(عج) را به شیعیان خاص خود نشان دادند. امام حسن عسکری(ع) همچنین نشانه هایی را برای امام بعد از خود مطرح کردند، از جمله این نشانه ها، اقامه نماز بر پیکر امام حسن عسکری(ع) و اطلاع از وجوهات بود.
گفتنی است مراسم افتتاحیه همایش بین‌المللی "سیره و زمانه امام حسن عسکری (ابن الرضا)" با همکاری مجمع جهانی اهل‌بیت (ع) صبح امروز با حضور علما و اندیشمندان در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پردیسان قم برگزار شد.
کمیسیون "سیره و زندگانی امام حسن عسکری(ع)" در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پردیسان قم، برگزار شد.
در طی برگزاری همایش بین‌المللی سیره و زمانه امام حسن عسکری (ع)، کمیسیون "سیره و زندگانی امام حسن عسکری(ع)" پیش از ظهر امروز پنج شنبه 12 آبان 1401 در تالار امام حسن(ع) در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پردیسان قم برگزار شد.
هیأت رئیسه این کمیسیون حجج اسلام آقایان «محمدرضا جباری»، «نعمت الله صفری فروشانی» و «سید قاسم رزاقی» بودند.
«اصغر منتظر القائم» در ارائه مقاله "راهبردها و مهندسی فرهنگی امام حسن عسکری(ع) در مواجهه با اهل کتاب" با اشاره به نفوذ مسیحیان در حکومت بنی عباس اظهار کرد: در دوران عباسیان، مسیحیان از نفوذ گسترده ای برخوردار شدند، در زمانی که منصور دوانیقی بیمار شد و پزشکان بغداد نتوانستند او را معالجه کنند، یک پزشک مسیحی احضار شد و او توانست که منصور را درمان کند. مسیحیان با آمدن به بغداد توانستند که در خلافت عباسی نفوذ کنند، نفوذ علمی مسیحیان موجب شد که آنها جایگاه خاصی را در بغداد و سامراء پیدا کنند و مسیحیان در آن دوره، شبهاتی را علیه اسلام، مطرح نمودند.
وی افزود: شیوه برخورد امام حسن عسکری(غ) با مسیحیان در دوره خلفای عباسی براساس محورهایی همچون رفع شبهه و تبدیل تهدیدهای فکری اهل کتاب به فرصت برای شیعیان بود، به عنوان مثال خلیفه عباسی دستور داد که نماز استغاثه باران خوانده شود، اما باران نیامد، مسیحیان گفتند که ما دعا می کنیم و با دعای یک راهب مسیحی، باران آمد، این باعث شبهه برای مسلمانان شد و امام حسن عسکری(ع) گفت که آن راهب مسیحی بیاید و ببنید چه چیزی در دست او بود، استخوان در دست این راهب مسیحی از دست او گرفته شد و دیگر دعای او، مستجاب نشد، امام حسن عسکری(ع) فرمودند که استخوان مربوط به یک پیامبر بود که راهب از قبرش به دست آورد و به دلیل این استخوان، دعایش مستجاب می شد.
منتظر القائم خاطرنشان کرد: امام حسن عسکری(ع)، اعلمیت خود را به اهل کتاب در موقعیت های مختلف نشان دادند و آنها به اعملیت این معصوم، اعتراف کردند و برخی از آنها حتی مسلمان هم شدند.
وی ادامه داد: با وجودی موقعیتی که مسیحیان در عصر امام حسن عسکری(ع) داشتند، ایشان توانسند که جریان مسیحیت را کنترل کنند و جریان تبلیغی آنها را خنثی نمایند، راهبرد ایشان می تواند الگویی برای ما باشد.
افزود: امام حسن عسکری(ع) در رفع شبهات اهل کتاب در زمینه موارد اصولی همچون توحید، قاطع بودند.
در ادامه مقاله " سیره معیشتی امام حسن عسکری(ع)" از سوی حجت الاسلام و المسلمین «یدالله مقدسی» ارائه شد.
وی با اشاره به در خصوص منابع موجود درباره وضعیت معیشت مالی امام حسن عسکری(ع) اظهار کرد: منابع در زمینه بیان وضعیت معیشت مالی امام حسن عسکری(ع) بسیار فقیر است.
مقدسی ادامه داد: بررسی سیره معصومین(ع) باید بین رشته ای باشد و منحصر به رشته تاریخ نباشد، چون ائمه معصومین از ویژگی عصمت برخوردار هستند و باید سیره آنها به لحاظ تاریخی، رجالی و فقهی مورد بررسی قرار بگیرد.
وی افزود: معیشت مالی دو بخش تولید و درآمد دارد، منابع تولیدی در سیره ائمه معصومین(ع) از جمله امام حسن عسکری(ع) شامل کشاورزی و دامداری سنتی بود، کشاورزی از سوی ائمه معصومین(ع) در دو بخش وقفی و ملکی، دنبال می شد.
مقدسی با اشاره به هدایای شیعیان به ائمه معصومین(ع) اظهار کرد: یکی از منابع درآمد امام حسن عسکری(ع)، هدایا و نذورات شیعیان بود و این هدایا و نذورات به صورت مستمر از خوزستان و قم و یمن به دست ایشان می رسید.
وی خاطرنشان کرد: یکی از مصرف های رایج امام حسن عسکری(ع) در زمینه هزینه های فرهنگی بود و یک سال نماینده ایشان، صد هزار دینار از امام حسن عسکری(ع) گرفت تا در اختیار شیعیان در حج قرار بدهد.
«محمدعلی ژیوان» در ارائه مقاله "اقدامات اقتصادی امام حسن عسکری(ع) برای کسب درآمد" گفت: زحمت و تلاش، حلال بودن درآمد، حمایت از تولیدکننده، تعاون و همکاری و مشورت کردن و پرهیز از تجمل گرایی از جمله شاخصه های کسب درآمد توسط امام حسن عسکری(ع) بود.
وی ادامه داد: با توجه به خفقان سیاسی در دوره عباسی، امام حسن عسکری(ع) تلاش کردند که شیعیان درآمد کسب کنند و در آسایش باشند.
در ادامه مقاله " کاربرد تقیه در سیره امام حسن عسکری(ع)" از سوی خانم «هاجر رضایت» ارائه شد.
رضایت با اشاره به تقیه اظهار کرد: تقیه یک راهکار فقهی برگرفته از قرآن و سنت است و به لحاظ تاریخی و عملکردی در دوران قبل از اسلام نیز نمونه هایی از تقیه قابل مشاهده است.
وی ادامه داد: شیعه همیشه در اقلیت و در فشار بوده است و در دوره امام جواد(ع) و امام هادی(ع) و امام حسن عسکری(ع) بیشترین فشار علیه شیعیان وجود داشت، وضعیت جامعه آن دوره، ضرورت استفاده از تقیه را بیشتر کرد.
این پژوهشگر افزود: تقیه دارای انواعی همچون تقیه خوفی است که برای این نوع از تقیه، نمونه قرآنی و روایی داریم، در سخن امام حسن عسکری(ع) بر تقیه خوفی تاکید شده است که شیعیان برای حفظ جان و مال خود در صورت نیاز، برائت بجویند تا دین شان حفظ شود.
رضایت، تقیه از نظر امام حسن عسکری(ع) را ضروری دانست و تصریح کرد: این امام معصوم در سیره عملی هم به تقیه عمل می کردند، تقیه کتمانی هم مورد تاکید امام حسن عسکری(ع) بود و ایشان بر حفظ اسرار شیعه تاکید داشتند تا مورد سوء استفاده غلات قرار نگیرد.
وی ادامه داد: تقیه مداراتی هم مورد تاکید امام حسن عسکری(ع) بود و ایشان بر رفتار مسالمت آمیز با مخالفان تاکید داشتند، حضور امام حسن عسکری(ع) در سامراء، نمونه ای از تقیه مداراتی بود.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: امام حسن عسکری(ع) برای حفظ شیعیان عصر خود از سه نوع تقیه خوفی، تقیه کتمانی و تقیه مداراتی استفاده کردند.
«آمنه خالقی فرد» در ارائه مقاله " پوشش و آراستگی در سیره امام حسن عسکری(ع) " گفت: پوشش و آراستگی از مولفه های سبک زندگی است و روایت های زیادی از ائمه معصومین(ع) در خصوص پوشش وجود دارد که آنها به برخی از پوشش ها توصیه کردند و از برخی از پوشش ها برحذر داشتند.
وی ادامه داد: دوران امام حسن عسکری(ع) متفاوت با دوران ائمه دیگر بود که در این دوره شاهد رفاه نسبی مسلمانان و آشنایی مسلمانان با فرهنگ غرب هستیم که موجب تغییر فرهنگ و تغییر پوشش آنها شد.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: امام حسن عسکری(ع) در پوشش خود اقتضای زمان و مکان را مورد توجه قرار می دادند، خوش اندامی و زیبایی اقامت از جمله ویژگی های ظاهری است که با پوشش مناسب، بیشتر جلوه می کند.
همچنین مقاله "بی پروائی در خردسالی تا نفرین شدگی در بزرگ سالی؛ جستاری در تبیین یک روایت تربیتی از امام حسن عسکری(ع) از سوی سرکار خانم «صدیقه قاسمی» ارائه شد.
وی گفت: امام حسن عسکری(ع) در روایتی فرمودند که جرات فرزند در خردسالی موجب می شود که او در بزرگ سالی، رابطه اش را والدین قطع کند، بحث های جرات، عقوق و والدین در این روایت، قابل بررسی است.
این پژوهشگر ادامه داد: بچه ای که در کودکی پرخاشگر است و والدینش را اذیت می کند، در بزرگسالی با والدین قطع رابطه خواهد کرد، این مساله به لحاظ تربیتی بسیار مهم است. تنظیم رابطه با والدین به خوبی در سیره اهل بیت(ع) مورد توجه بوده است،
قاسمی افزود: نقش کانونی خانواده، اهمیت بی بدیل دوران کودکی، ضرورت آینده نگری تربیتی و فرآیندی بودن نقش والدین از جمله نکات استباط شده از روایت تربیتی امام حسن عسکری(ع) است.
وی خاطرنشان کرد: روایت امام حسن عسکری(ع) در زمینه تربیت کودک باید باعث شود که یک نگاه بومی در زمینه تربیت کودک به لحاظ دینی داشته باشیم، بدون این که دچار افراط و تفریط شویم.
در ادامه «حمید شاهدادی» به ارائه مقاله "مدیریت تعارضان درون خاندانی در سیره امام حسن عسکری(ع)، مطالعه موردی جعفر بن علی" پرداخت و گفت: جعفر بن علی، سودای امامت شیعه را در سر می پروراند و سعی می کرد که جای امام حسن عسکری(ع) را بگیرد، مدیریت این امام معصوم هم نسبت به هجمه های برون خاندانی و هم نسبت به هجمه های درون خاندانی، اهمیت زیادی دارد.
وی ادامه داد: مدیریت امام حسن عسکری(ع) موجب شد که بیست فرقه ای که بعد از شهادت امام هادی(ع) به وجود آمد، سریع به زوال برسد، از جمله فرقه جعفریه که به امامت جعفر بن علی معتقد بودند.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: امام حسن عسکری(ع) برای مدیریت تعارضات، مادرشان را وصی خود قرار دادند، ایشان همچنین جانشین خودشان را به صورت علنی مطرح نکردند، البته امام حسن عسکری(ع) در خلوت، امام مهدی(عج) را به شیعیان خاص خود نشان دادند. امام حسن عسکری(ع) همچنین نشانه هایی را برای امام بعد از خود مطرح کردند، از جمله این نشانه ها، اقامه نماز بر پیکر امام حسن عسکری(ع) و اطلاع از وجوهات بود.
گفتنی است مراسم افتتاحیه همایش بین‌المللی "سیره و زمانه امام حسن عسکری (ابن الرضا)" با همکاری مجمع جهانی اهل‌بیت (ع) صبح امروز با حضور علما و اندیشمندان در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در پردیسان قم برگزار شد.