- صفحه اصلی
- معرفی مجمع
- اخبار
- مواضع و بيانيه ها
- بخش های سازمانی
- حوزه دبیرکل
- معاونتها
- معاونت امور بین‌الملل
- معاونت علمی و فرهنگی
- اخبار معاونت علمی و فرهنگی
- اخبار منشورات معاونت علمی و فرهنگی
- بخش ها
- معاون علمی و فرهنگی
- دفتر مطالعات، تحقیقات و پژوهش
- اداره کل خدمات فرهنگی و انتشارات
- اداره کل آموزش
- اداره کل فضای مجازی
- بسته های فرهنگی
- مراکز وابسته
- محصولات
- کتاب های مجمع
- فهرست موضوعی
- فهرست زبانها
- فارسی
- عربی
- اردو
- انگلیسی
- روسی
- مالایی
- تاجیکی
- کردی کرمانجی
- کردی
- کردی سورانی
- سواحیلی
- چینی
- ایتالیایی
- فرانسوی
- ترکی
- ترکی استانبولی
- ترکی، آذری
- آذری
- اسپانیایی
- آلمانی
- هوسا
- آذري كريل
- آذری فارسی
- آذری لاتين
- آلبانيايي
- ارمنی
- اندونزيايي
- برمه ای
- بلتی
- بلغاری
- بنگالی
- بوسنیایی
- پرتغالی
- پشتو
- تایلندی
- چیچوایی
- رواندایی
- سندی
- سوئدی
- فنلاندی
- فولانی
- گرجی
- لهستانی
- لوگاندا
- مالاگاشی
- نروژی
- هلندی
- هندی
- کتاب های صوتی
- تازه های نشر
- مجلات مجمع
- نرمافزار های مجمع
- رویدادها
- اجلاس مجمع عمومی
- همایشها
- جشنواره ها و مسابقه ها
- خدمات
- چهرهای ماندگار
- گالری
- آمار شیعیان جهان
- ارتباط با دفاتر مجمع
تعامل با دانشگاه‌های غربی؛ برنامه آینده دانشگاه اهل بیت(ع)/ الازهر تفسیرنویسی را در فرانسه رواج داد
رئیس دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) با اشاره به برنامه‌های آینده این دانشگاه گفت: ارتباط تفاهمنامهای، عملی و اجرایی با دو گروه از دانشگاه‌های جهان را مد نظر داریم؛ یکی دانشگاه‌های غیر اسلامی (غربی و غیر غربی) و دیگری دانشگاه‌های اسلامی که برخی به امضا رسیده است.
دانشگاه بین المللی اهل بیت(ع) مؤسسه‌ای وابسته به مجمع جهانی اهل بیت(ع) در تهران است که در سال ۱۳۷۸ تأسیس شد و این دانشگاه در زمینه آموزش دانشجویان غیرایرانی و پیرو اهل بیت(ع) در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری فعالیت می‌کند.
این دانشگاه با نام «مرکز آموزش عالی اهل بیت(ع)» با دریافت مجوز از شورای گسترش آموزش عالی، از سال ۱۳۸۳ شروع به فعالیت کرد؛ اما نظر به خاص بودن این مرکز آموزشی و در راستای تحقق اهداف تعریف شده و نیز اجرای فرمان مقام معظم رهبری خطاب به مجمع جهانی اهل بیت(ع) در اجلاس ۲۴ شهریور ۱۳۹۰ مبنی بر تأمین نیازهای علمی بشر و مسلمانان جهان و با مصوّبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۷۴۴ مورّخ ۱۳۹۳/۰۱/۱۹، به «دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع)» ارتقا یافت.
برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های دانشگاه بین المللی اهل بیت(ع) با حجت الاسلام والمسلمین سعید جازاری معموئی، رئیس این دانشگاه گفتوگو کردیم که متن آن در ادامه می آید:
ابتدا مختصری درباره تاریخچه و فعالیت‌های دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) توضیح بفرمایید؟
دانشگاه اهل بیت در حوالی سال ۱۳۸۳ به عنوان یک مرکز مطالعاتی ـ آموزشی تأسیس شد.
مرکز آموزش عالی اهل بیت علیهم‌السلام» با مصوّبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۷۴۴ مورّخ ۱۳۹۳/۰۱/۱۹، به دانشگاه بین‌المللی اهل بیت علیهم‌السلام ارتقاء یافت و مأموریت آن آموزش عالی دانشجویان مسلمان در رشته‌های فنی و مهندسی، علوم انسانی و علوم پزشکی تعریف شد. هدف‌گذاری و راه اندازی دانشگاه به دیپلماسی علمی و فرهنگی کشور برمی‌گردد که ما امیدواریم در این مسیر به موفقیت برسیم.
با کدام یک از مراکز و نهادهای آموزشی در خارج از کشور در ارتباط هستید؟
تاکنون با برخی مؤسسات آموزش عالی به عنوان دانشگاه برای جذب دانشجو و همچنین اساتید همکاری داشته‌ایم و استراتژی و برنامه ریزی متفاوتی را با هدف ایجاد تحول در این نوع ارتباطات در آینده مد نظر قرار داده ایم.
تعامل دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) با دانشجویان و اساتید اهل سنت به چه شکل است؟
ما هیچ محدودیتی در این حوزه نمی‌خواهیم قائل باشیم؛ اما در این امر مقید به اساسنامه دانشگاه هستیم، بحث ما جذب پیروان مکتب اهل بیت(ع) به معنای عام کلمه است، زمانی که ما با این واژه و معنا مواجه شویم، نمی‌توانیم مقید به پذیرش تشیع باشیم، به این دلیل که اکثریت اهل سنت وفادار به اهل بیت(ع) هستند و برای اهل بیت احترام قائلند و بیشترین متون مذهبی ما در نقل روایات اهل بیت از سوی اهل سنت نگارش شده است.
در حوزه مسائل آکادمیک، مطالعاتی و پژوهشی و تبادل استاد به غیر مسلمانان نیز توجه داریم و در حوزه مطالعات، بحث ما مقید به دین و مذهب نیست، ما به این دلیل دانشگاه جامع هستیم که قصد ما صرفا الهیات یا مبانی مذهبی خاصی نیست و در حوزه علوم انسانی به معنای اعم، در حوزه علوم فنی، مهندسی و علوم پایه و در آینده نزدیک پزشکی فعالیت داریم بنابراین نگاه مذهبی و نگاه خاص جغرافیایی مطرح نیست و دایره ما بحث علمی است.
آیا برنامه‌های دانشگاه فقط به تربیت دانشجو خلاصه می‌شود یا در خارج از کشور فعالیت‌های جانبی مانند همکاری با مراکز علمی در برپایی نمایشگاه یا … هم انجام می‌دهید؟
رویکرد ما در نظام فعلی دانشگاه و اساسنامه دانشگاه تأکید بر دیپلماسی علمی و فرهنگی است، قرن بیستم را ما به عنوان قرن دیپلماسی علمی می‌شناسیم، اکنون رقابت میان کشورها در عرصه علمی در صحنه بین‌الملل شاهد هستیم، ایران هم با تمدنی پنج هزار ساله و صبغه اصیل در حوزه تاریخ و تولید علم و تمدنسازی در جهان مطرح است. در بسیاری از دایره‌المعارف‌های مشهور جهانی از ایران به عنوان کشوری صاحب تمدن درخشان یاد شده است و این تمدن درخشان سهمی در عرصه بین‌الملل داشته و امروز نیز باید این سهم را دارا باشد و به نقش خود در این زمینه عمل کند.
قطعاً برگزاری همایش‌های مشترک و کارگاه‌های علمی از مهم‌ترین برنامه‌های دانشگاه خواهد بود که زمینه‌سازی آن انجام شده است و به‌زودی در برخی زمینه‌ها آغاز خواهد شد.
مسئله دیگر اینکه ما قرار نیست نگاه دانشگاه را به یک نگاه صرف فرهنگی و ایدئولوژیک محدود کنیم و در حرکت ها و استراتژی خود سعی داریم نگاهی جامع در بدنه دانشگاه دیده شود. در حوزه مطالعات و آموزش نیز مخاطبان عام را مورد توجه قرار داده و با توجه به شرایط و امکاناتی که برای ما فراهم است، مسیرمان را پیش می‌بریم.
ما باید با دانشگاه‌های بزرگ جهان در شرق و غرب و جهان اسلام ارتباط داشته باشیم و در بازدهی علمی، نشر علم و تعاملات علمی باید الزیتونه در تونس، الازهر و آل البیت در اردن را ببینیم و موازی با آن باید دانشگاه‌های غربی را در حوزه مکانیسم مطالعاتی و پژوهش‌ها و نظام آموزشی مدرن ببینیم و تئوری‌های امروز در حوزه‌ها، گرایش‌ها و رشته‌های مختلف را بشناسیم.
آیا فعالیت دانشگاه اهل بیت(ع) موازی با فعالیت دانشگاه‌هایی همچون جامعه المصطفی(ص) العالمیه نیست؟
نظام هدف‌گذاری المصطفی متفاوت با نظام موجود در دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) است، همان طور که گفته شد ما در اینجا در رشته‌ها و گرایشهای مختلف دانشجو می‌پذیریم و بحث ما تقدم تعلیم و تبادلات علمی است و دانشگاه المصطفی دایره و رویکرد متفاوت با دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) را دنبال می‌کند و متمرکز بر علوم انسانی و اسلامی است. از طرفی اگر بتوانیم تعدد دانشگاه با هدف توسعه علمی داشته باشیم، اقدام مفیدی است و در حوزه تولید علم تأثیرگذار است. من معتقدم هر چه ما به رشد و گسترش دانشگاه اهتمام ورزیم، صدمه‌ای به محافل علمی نخواهد زد؛ اما باید دایره شروط و قواعدی اعم از بودجه و امکانات را هم مورد توجه قرار دهیم.
چرا دانشگاه‌های ما با دانشگاه‌های بزرگی مانند الزیتونه، الازهر یا دیگر دانشگاه‌های مشهور جهان اسلام آن گونه که باید تعامل ندارند؟
عوامل مختلفی در این زمینه تأثیرگذار است، برخی مربوط به حوزه سیاست‌های بین‌المللی است، عوامل دیگری نیز به سیاست‌های داخلی دانشگاهی و افرادی مربوط می‌شود که سیاستگذاری مجموعه را بر عهده دارند، نکته دیگر بحث دیپلماسی علمی فرهنگی است که ایران نسبت به برخی کشورها دیرتر به آن ورود کرده است، این تأخیر در ورود طبیعتاً زمینه را برای پیشرفت دیگر کشورها در این عرصه فراهم کرد.
الازهر از نظر زمانی زودتر توانست به حوزه بین‌الملل متصل شود. ورود اساتید الازهر و تبادل میان دانشگاه الازهر با دانشگاه‌های غرب در اواخر قرن نوزدهم بسیار پر رنگ بود، اوج این نهضت به طبقه شاگردان لویی ماسینیون مثل عبدالرحمن بداوی و عبدالحلیم محمود که در دوره‌ای رئیس الازهر شدند، بر می‌گردد که تفاسیر قرآنی با رویکرد جدید به وسیله این افراد در دانشگاه‌های فرانسه در اوایل قرن بیستم به چاپ رسید؛ در سال ۱۹۱۰یک دانشمند رتبه یک مسلمان الازهر که در سمت استادی است، برای تحصیل به فرانسه میآید و در این کشور تفسیر قرآن می‌نویسد؛ این مسئله پیشینه ارتباطات الازهر در عرصه بین‌الملل را نشان می‌دهد.
همچنین پس از انقلاب مسئله تحریم و نگاههای بین‌المللی متفاوتی که مطرح شد، عرصه را برای ایران سخت کرد؛ اکنون این نگاه که باید با دانشگاه‌های مطرح جهان اسلام تعامل داشت و همچنین لزوم دیپلماسی علمی در داخل فعال شده است. ما باید در این زمینه از تجربهها استفاده و مسائل را آسیب‌شناسی کنیم.
امروز ایران از نظر علمی در یک جایگاه شاخص جهانی قرار گرفته است. من در کمتر دانشگاهی در غرب دیده ام که استاد ایرانی فعالیت نداشته باشد و اساتید ایرانی در دانشگاه‌های غربی می‌درخشند و این نشان می‌دهد که ایران بستر علمی مناسب را دارد. رسیدن به افق دیپلماسی موفق علمی آرزوی ماست و محال هم نیست و در دانشگاه اهل بیت(ع) نیز رویکرد ما این است که مسیری را که با تأخیر آغاز کردهایم، هموارتر کنیم.
آیا استراتژی خاصی را برای پیشبرد برنامه‌های آینده دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) در دستور کار دارید؟
ما در ابتدای مسیر هستیم و باید آینده را ببینیم، ما ارتباط تفاهمنامهای، عملی و اجرایی با دو گروه از دانشگاه‌های جهان را مد نظر داریم یکی دانشگاه‌های غیر اسلامی (غربی و غیر غربی) و دیگری دانشگاه‌های اسلامی که برخی به امضا رسیده و برخی در حال تدوین است و امیدوارم در آینده بتوانیم در این مسیر پیش رفته و چشم‌اندازها و اهداف مورد نظر را محقق کنیم.
رئیس دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) با اشاره به برنامه‌های آینده این دانشگاه گفت: ارتباط تفاهمنامهای، عملی و اجرایی با دو گروه از دانشگاه‌های جهان را مد نظر داریم؛ یکی دانشگاه‌های غیر اسلامی (غربی و غیر غربی) و دیگری دانشگاه‌های اسلامی که برخی به امضا رسیده است.
دانشگاه بین المللی اهل بیت(ع) مؤسسه‌ای وابسته به مجمع جهانی اهل بیت(ع) در تهران است که در سال ۱۳۷۸ تأسیس شد و این دانشگاه در زمینه آموزش دانشجویان غیرایرانی و پیرو اهل بیت(ع) در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری فعالیت می‌کند.
این دانشگاه با نام «مرکز آموزش عالی اهل بیت(ع)» با دریافت مجوز از شورای گسترش آموزش عالی، از سال ۱۳۸۳ شروع به فعالیت کرد؛ اما نظر به خاص بودن این مرکز آموزشی و در راستای تحقق اهداف تعریف شده و نیز اجرای فرمان مقام معظم رهبری خطاب به مجمع جهانی اهل بیت(ع) در اجلاس ۲۴ شهریور ۱۳۹۰ مبنی بر تأمین نیازهای علمی بشر و مسلمانان جهان و با مصوّبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۷۴۴ مورّخ ۱۳۹۳/۰۱/۱۹، به «دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع)» ارتقا یافت.
برای آشنایی بیشتر با فعالیت‌های دانشگاه بین المللی اهل بیت(ع) با حجت الاسلام والمسلمین سعید جازاری معموئی، رئیس این دانشگاه گفتوگو کردیم که متن آن در ادامه می آید:
ابتدا مختصری درباره تاریخچه و فعالیت‌های دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) توضیح بفرمایید؟
دانشگاه اهل بیت در حوالی سال ۱۳۸۳ به عنوان یک مرکز مطالعاتی ـ آموزشی تأسیس شد.
مرکز آموزش عالی اهل بیت علیهم‌السلام» با مصوّبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه ۷۴۴ مورّخ ۱۳۹۳/۰۱/۱۹، به دانشگاه بین‌المللی اهل بیت علیهم‌السلام ارتقاء یافت و مأموریت آن آموزش عالی دانشجویان مسلمان در رشته‌های فنی و مهندسی، علوم انسانی و علوم پزشکی تعریف شد. هدف‌گذاری و راه اندازی دانشگاه به دیپلماسی علمی و فرهنگی کشور برمی‌گردد که ما امیدواریم در این مسیر به موفقیت برسیم.
با کدام یک از مراکز و نهادهای آموزشی در خارج از کشور در ارتباط هستید؟
تاکنون با برخی مؤسسات آموزش عالی به عنوان دانشگاه برای جذب دانشجو و همچنین اساتید همکاری داشته‌ایم و استراتژی و برنامه ریزی متفاوتی را با هدف ایجاد تحول در این نوع ارتباطات در آینده مد نظر قرار داده ایم.
تعامل دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) با دانشجویان و اساتید اهل سنت به چه شکل است؟
ما هیچ محدودیتی در این حوزه نمی‌خواهیم قائل باشیم؛ اما در این امر مقید به اساسنامه دانشگاه هستیم، بحث ما جذب پیروان مکتب اهل بیت(ع) به معنای عام کلمه است، زمانی که ما با این واژه و معنا مواجه شویم، نمی‌توانیم مقید به پذیرش تشیع باشیم، به این دلیل که اکثریت اهل سنت وفادار به اهل بیت(ع) هستند و برای اهل بیت احترام قائلند و بیشترین متون مذهبی ما در نقل روایات اهل بیت از سوی اهل سنت نگارش شده است.
در حوزه مسائل آکادمیک، مطالعاتی و پژوهشی و تبادل استاد به غیر مسلمانان نیز توجه داریم و در حوزه مطالعات، بحث ما مقید به دین و مذهب نیست، ما به این دلیل دانشگاه جامع هستیم که قصد ما صرفا الهیات یا مبانی مذهبی خاصی نیست و در حوزه علوم انسانی به معنای اعم، در حوزه علوم فنی، مهندسی و علوم پایه و در آینده نزدیک پزشکی فعالیت داریم بنابراین نگاه مذهبی و نگاه خاص جغرافیایی مطرح نیست و دایره ما بحث علمی است.
آیا برنامه‌های دانشگاه فقط به تربیت دانشجو خلاصه می‌شود یا در خارج از کشور فعالیت‌های جانبی مانند همکاری با مراکز علمی در برپایی نمایشگاه یا … هم انجام می‌دهید؟
رویکرد ما در نظام فعلی دانشگاه و اساسنامه دانشگاه تأکید بر دیپلماسی علمی و فرهنگی است، قرن بیستم را ما به عنوان قرن دیپلماسی علمی می‌شناسیم، اکنون رقابت میان کشورها در عرصه علمی در صحنه بین‌الملل شاهد هستیم، ایران هم با تمدنی پنج هزار ساله و صبغه اصیل در حوزه تاریخ و تولید علم و تمدنسازی در جهان مطرح است. در بسیاری از دایره‌المعارف‌های مشهور جهانی از ایران به عنوان کشوری صاحب تمدن درخشان یاد شده است و این تمدن درخشان سهمی در عرصه بین‌الملل داشته و امروز نیز باید این سهم را دارا باشد و به نقش خود در این زمینه عمل کند.
قطعاً برگزاری همایش‌های مشترک و کارگاه‌های علمی از مهم‌ترین برنامه‌های دانشگاه خواهد بود که زمینه‌سازی آن انجام شده است و به‌زودی در برخی زمینه‌ها آغاز خواهد شد.
مسئله دیگر اینکه ما قرار نیست نگاه دانشگاه را به یک نگاه صرف فرهنگی و ایدئولوژیک محدود کنیم و در حرکت ها و استراتژی خود سعی داریم نگاهی جامع در بدنه دانشگاه دیده شود. در حوزه مطالعات و آموزش نیز مخاطبان عام را مورد توجه قرار داده و با توجه به شرایط و امکاناتی که برای ما فراهم است، مسیرمان را پیش می‌بریم.
ما باید با دانشگاه‌های بزرگ جهان در شرق و غرب و جهان اسلام ارتباط داشته باشیم و در بازدهی علمی، نشر علم و تعاملات علمی باید الزیتونه در تونس، الازهر و آل البیت در اردن را ببینیم و موازی با آن باید دانشگاه‌های غربی را در حوزه مکانیسم مطالعاتی و پژوهش‌ها و نظام آموزشی مدرن ببینیم و تئوری‌های امروز در حوزه‌ها، گرایش‌ها و رشته‌های مختلف را بشناسیم.
آیا فعالیت دانشگاه اهل بیت(ع) موازی با فعالیت دانشگاه‌هایی همچون جامعه المصطفی(ص) العالمیه نیست؟
نظام هدف‌گذاری المصطفی متفاوت با نظام موجود در دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) است، همان طور که گفته شد ما در اینجا در رشته‌ها و گرایشهای مختلف دانشجو می‌پذیریم و بحث ما تقدم تعلیم و تبادلات علمی است و دانشگاه المصطفی دایره و رویکرد متفاوت با دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) را دنبال می‌کند و متمرکز بر علوم انسانی و اسلامی است. از طرفی اگر بتوانیم تعدد دانشگاه با هدف توسعه علمی داشته باشیم، اقدام مفیدی است و در حوزه تولید علم تأثیرگذار است. من معتقدم هر چه ما به رشد و گسترش دانشگاه اهتمام ورزیم، صدمه‌ای به محافل علمی نخواهد زد؛ اما باید دایره شروط و قواعدی اعم از بودجه و امکانات را هم مورد توجه قرار دهیم.
چرا دانشگاه‌های ما با دانشگاه‌های بزرگی مانند الزیتونه، الازهر یا دیگر دانشگاه‌های مشهور جهان اسلام آن گونه که باید تعامل ندارند؟
عوامل مختلفی در این زمینه تأثیرگذار است، برخی مربوط به حوزه سیاست‌های بین‌المللی است، عوامل دیگری نیز به سیاست‌های داخلی دانشگاهی و افرادی مربوط می‌شود که سیاستگذاری مجموعه را بر عهده دارند، نکته دیگر بحث دیپلماسی علمی فرهنگی است که ایران نسبت به برخی کشورها دیرتر به آن ورود کرده است، این تأخیر در ورود طبیعتاً زمینه را برای پیشرفت دیگر کشورها در این عرصه فراهم کرد.
الازهر از نظر زمانی زودتر توانست به حوزه بین‌الملل متصل شود. ورود اساتید الازهر و تبادل میان دانشگاه الازهر با دانشگاه‌های غرب در اواخر قرن نوزدهم بسیار پر رنگ بود، اوج این نهضت به طبقه شاگردان لویی ماسینیون مثل عبدالرحمن بداوی و عبدالحلیم محمود که در دوره‌ای رئیس الازهر شدند، بر می‌گردد که تفاسیر قرآنی با رویکرد جدید به وسیله این افراد در دانشگاه‌های فرانسه در اوایل قرن بیستم به چاپ رسید؛ در سال ۱۹۱۰یک دانشمند رتبه یک مسلمان الازهر که در سمت استادی است، برای تحصیل به فرانسه میآید و در این کشور تفسیر قرآن می‌نویسد؛ این مسئله پیشینه ارتباطات الازهر در عرصه بین‌الملل را نشان می‌دهد.
همچنین پس از انقلاب مسئله تحریم و نگاههای بین‌المللی متفاوتی که مطرح شد، عرصه را برای ایران سخت کرد؛ اکنون این نگاه که باید با دانشگاه‌های مطرح جهان اسلام تعامل داشت و همچنین لزوم دیپلماسی علمی در داخل فعال شده است. ما باید در این زمینه از تجربهها استفاده و مسائل را آسیب‌شناسی کنیم.
امروز ایران از نظر علمی در یک جایگاه شاخص جهانی قرار گرفته است. من در کمتر دانشگاهی در غرب دیده ام که استاد ایرانی فعالیت نداشته باشد و اساتید ایرانی در دانشگاه‌های غربی می‌درخشند و این نشان می‌دهد که ایران بستر علمی مناسب را دارد. رسیدن به افق دیپلماسی موفق علمی آرزوی ماست و محال هم نیست و در دانشگاه اهل بیت(ع) نیز رویکرد ما این است که مسیری را که با تأخیر آغاز کردهایم، هموارتر کنیم.
آیا استراتژی خاصی را برای پیشبرد برنامه‌های آینده دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) در دستور کار دارید؟
ما در ابتدای مسیر هستیم و باید آینده را ببینیم، ما ارتباط تفاهمنامهای، عملی و اجرایی با دو گروه از دانشگاه‌های جهان را مد نظر داریم یکی دانشگاه‌های غیر اسلامی (غربی و غیر غربی) و دیگری دانشگاه‌های اسلامی که برخی به امضا رسیده و برخی در حال تدوین است و امیدوارم در آینده بتوانیم در این مسیر پیش رفته و چشم‌اندازها و اهداف مورد نظر را محقق کنیم.