دکتر دمرداش زکی عقالی
عضو مصری مجمع عمومی مجمع جهانی اهل بیت(ع)
دِمِرْداش زکی عَقالی (درگذشت ۱۳۹۷ش)، رهبر معنوی شیعیان مصر، حقوقدان، نماینده مجلس و مشاور رئیس جمهور وقت مصر بود. ایشان ابتدا سنی مذهب بود و نزد عالمانی از اهل سنت مانند محمد ابوزهره و حسن بَنّا شاگردی کرد اما پس از مدتی با منابع فقهی و علمی شیعه آشنا شد و به حقانیت مذهب تشیع پی برد و در نهایت به مذهب راستین شیعه تشرف یافت. دمرداش پس از تشرف به مذهب شیعه تمام توان خود را در راه ترویج مکتب اهل بیت(ع) و دفاع از حقوق پیروان این مکتب به کار گرفت و چندین تشکل برای آنها راهاندازی نمود.
این مستبصر روشن ضمیر عضو مجمع عمومی مجمع جهانی اهل بیت(ع) بود و از این طریق به پیروان مکتب اهل بیت(ع) در جهان خدمت کرد. ایشان همچنین آثار و تألیفاتی از خود برجای گذاشته و در آنها ماجرای تشرفش به مذهب شیعه را نیز گزارش کرده است.
زندگی نامه
دمرداش بن زکی مرسی عقالی، معروف به «دمرداش عقالی» و «دمرداش زکی»، در عقال بحری، روستایی از استان اَسیوطِ مصر چشم به جهان گشود. ایشان در سال ۱۹۵۴م از دانشکده حقوقِ دانشگاه قاهره فارغالتحصیل شد و مدتی به کار وکالت، و پس از آن در وزارت دادگستری به قضاوت پرداخت.
دمرداش مدتی در عربستان سعودی زندگی کرد و پس از بازگشت به مصر، برای پرداختن به امور سیاسی از قوه قضائیه استعفا داد و به حزب عمل مصر پیوست. گفته شده او عضو حزب وطنی مصر نیز بوده است.
همسر ایشان، آمنه نصیر، نماینده مجلس نمایندگان مصر و فرزندش محمد دمرداش، مشاور وزیر اطلاعات وقت مصر و مدیر باشگاه زهور قاهره است.
مسئولیتها
دمرداش عقالی مسئولیتهای مختلفی در زمینه قضایی و سیاسی داشته که برخی از آنها چنیناند:
- مقام مستشاری در دادگاه استیناف قاهره
- عضو مجلس نمایندگان مصر (۱۹۸۷م)
- عضو مجلس شورای مصر (۱۹۸۶م)
- نائ برئیس حزب عمل مصر (۱۹۸۴م)
- مشاور حسنی مبارک، رئیس جمهور وقت مصر
- رایزن در وزارت کشور عربستان سعودی و معاونت از جانب قاضیان مصر (حدود سال۱۹۷۵م)
تشرف به مذهب حقه تشیع
نخستین جرقه شیعه شدن دمرداش، در ۳۵ سالگی و هنگام قضاوت رخ داد. ایشان بین سالهای ۱۹۶۵ و ۱۹۶۷م، هنگام قضاوت درباره درخواست طلاق مردی، با اشکالی در فقه ابوحنیفه روبهرو شد از اینرو با استادش محمد ابوزهره (عالم سنی اهل مصر و نویسنده کتابی درباره زندگی و آرای فقهی امام صادق(ع))، درباره اشکال پیش آمده مشورت کرد. ابوزهره گفت: «اگر اختیار داشتم، بر اساس مذهب امام صادق(ع) حکم میدادم. » این نخستین جرق های بود که باعث شد دمرداش زکی به مذهب تشیع توجه کرده و کتابهای شیعیان را مطالعه کند. «المُختصرُ النّافع في فقهِ الْاماميّة» نوشته محقق حلی، اولین کتاب ازمنابع شیعه بود که دمرداش آن را مطالعه کرد. او پس از آن، بر اساس فتوای محمود شَلْتوت که عمل به فقه شیعه دوازده امامی را جایز میدانست، به فقه شیعه عمل میکرد.
دمرداش با مراجعه به تفاسیر اهل سنت به این نتیجه رسید که قرآن با وجود آیات محکم و متشابه، به مفسری نیاز دارد که از جهل مبرا و از گناه معصوم باشد و مسلمانان بدون چنین فردی، در فهم قرآن دچار انحراف میشوند.
دمرداش زکی هنگامی که به عنوان رایزن از سوی قاضیان مصری در وزارت کشور عربستان کار میکرد، به عضویت کمیتهای منصوب شد که وظیفه آن بررسی کتابهای مصادره شده از حاجیان ایرانی بود. این کمیته وظیفه داشت کتابهای مصادره شده از حاجیان ایرانی را بررسی کرده و در صورت ضاله بودن، حکم به توقیف آنها بدهد. پس از یک روز، مقدار زیادی کتاب از زائران و حاجیان ایرانی کشف و ضبط شد. رئیس کمیته بدون اینکه کتابها را در اختیار دمرداش بگذارد، از ایشان خواست حکم توقیف آنها را امضا کند. دمرداش حاضر به این کار نشد و معاون وزیر کشور عربستان به او دو ماه فرصت داد تا کتابها را مطالعه و بررسی نماید. دمرداش طی این دو ماه کتابها را مطالعه کرد. او درباره این مدت میگوید: «باخواندن هر سطر از این کتابها، در اعماق وجودم انسان جدیدی متولد میشد.» پس از آن بود که دمرداش زکی به مطالعه و تحقیق جدی برای تعیین اعتقاد خود روی آورد و به تدریج به این یقین رسید که شیعه، مذهب حق و راستین است و مذهبش را از اهل سنت به شیعه تغییر داد.
فعالیتها
دمرداش عقالی چندین تشکل شیعه در مصر تأسیس کرد. ایشان بین شیعیان مصر، محبوب و صاحب نفوذ و به «پدر معنوی شیعه در مصر» ملقب بود. دمرداش به جز مصر، به کشورهایی مانند کویت و بحرین نیز، برای سخنرانی دعوت میشد. وی همچنین سه بار به ایران سفر کرد.
دمرداش زکی تلاش کرد با همراهی شماری از رهبران شیعه مصر، «حزب تحریر مصری» را تأسیس کند؛ ولی دادگاه مصر تأسیس حزب را رد کرد.
میراث ماندگار
دمرداش عقالی دارای مقالات و کتابهایی است که برخی از آنها چنیناند:
- «دعائم المنهج الاسلامی»: این کتاب به دنبال ارائه شیوه ای برای رسیدن به خودشناسی و در پی آن خداشناسی است. کتاب به دو فصل «المعرفة؛ شناخت» و«العبودیة؛ بندگی» تقسیم شده است.
- «محاضرات عقائدیة»: این کتاب مجموعه سخنرانیهایی است که دمراش درمسافرتش به ایران در سال ۱۴۲۱ق، انجام داده است و در پنج بخش تنظیم شده است.
- «اَلرِّحْلَةُ اِلَی الثّقلین؛ عزیمت به ثقلین»، که در آن به زندگینامه خود، چگونگی شیعه شدنش و ثقل بودن اهل بیت(ع) پرداخته است.
- «الامامةُ فِی الْقرآن؛ امامت در قرآن»
- «الامامُ الحسین(ع) فی سَفَر الشهداء؛ امام حسین در سفر شهدا»، که در آن به تاریخ انبیاء پرداخته و خروج امام حسین(ع) از مدینه را، به خروج حضرت موسی از مصر تشبیه کرده است.
- «انتخابُ الطّریق مِنَ الظُّلمات اِلَی النوُّر؛ انتخاب راه از تاریکیها به سوی روشنی»، که در آن توضیحات بیشتری درباره چگونگی شیعه شدنش داده است.
- «مَن هُمُ الشّیعة؛ شیعیان چه کسانی هستند؟»، که در آن به تفسیر شماری ازآیات قرآن، سیره پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) و کیفیت انتقال هدایت الهی بعد از پیامبر(ص) به امام علی(ع) پرداخته است.
رحلت
این مستبصر مجاهد سرانجام پس از تحمل دورهای بیماری، در ۸ اسفند ۱۳۹۷ش، دار فانیرا وداع گفت و به دیار باقی شتافت و در ۱۰ اسفند در قاهره دفن شد. آیتالله لطفالله صافی گلپایگانی، از مراجع تقلید شیعه، و مجمع جهانی اهل بیت(ع) برای درگذشت ایشان پیام تسلیت صادر کردند.