دکتر سمیر سلیمان

چهره های ماندگار

جمعه, 04 شهریور 1401

دکتر سمیر سلیمان (۱۹۴۴-۲۰۱۲م) استاد برجسته دانشگاه در لبنان بود که عمر خویش را وقف تبیین و ترویج تمدن اسلامی در جهان اسلام نمود و در ترویج و تبیین افکار بلند معمار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) نقش بسزایی ایفا کرد تا جایی که آوازه و قلمرو فعالیت و تأثیر اندیشه ایشان به فراتر از مرزهای لبنان نیز کشیده شد. ایشان با بهره‌گیری از تاریخ و تمدن اسلامی در اندلس و تجربه سفر اروپایی خود به فرانسه معتقد بود که جوامع اسلامی باید تلاش کنند تا فرهنگ اسلام را به دیگر جوامع بشناسانند.

زندگینامه و تحصیلات

سـمیر سـلیمان در ۱۳نوامبـر ۱۹۴۴م در شـهر حاصبیـا در جنـوب لبنان زاده شـد. او تحصیلات خـود را در دانشـکده ادبیـات و علـوم انسـانی دانشـگاه لبنـان آغـاز کـرد و در سـال ۱۹۶۸م موفـق به اخـذ مـدرک لیسـانس در رشـته لغـت و ادبیـات عـرب از ایـن دانشـگاه شـد.

ایشـان از همـان دوران تحصیـل، علاقه‌منـد بـه مباحـث فرهنـگ و تمـدن جوامع بشـری بر سـه روش سـنجش، بررسـی و تحلیـل گردیـد و بـا اعتراضـات و جنبـش دانشـجویی ۱۹۶۸م کـه در فرانسـه بـه وقـوع پیوسـت بـه ایـن نتیجـه رسـید کـه دانشـگاه‌های کشـورهای اسلامی بـه درسنامه‌هـای جدید با روش‌هـای نو و ابتـکاری نیازمندنـد تـا نیازهـای فکری دانشـجویان را برآورده سـازند.

بــه دنبــال ایــن اعتقــاد فکــری، ســلیمان بــه فرانســه رفــت و تحصیلات عالــی خــود را در دانشـگاه سـوربون پاریـس نـزد فیلسـوفان و متفکـران فرانسـوی گذرانـد و بـا انگیـزه بـالا در پـی دسـتیابی بـه علـل جریانـات و بحران‌هـای اجتماعـی عصـر حاضـر بـود. او مطالعـات و تحقیقـات خـود در ایـن زمینـه را بـر فرهنـگ اسـلامی تطبیـق داد تـا بـه بحران‌هـای معاصـر جوامـع مسـلمان دسـت یابـد.

سـمیر سـلیمان در سـال ۱۹۷۷م گواهی مطالعات پیشـرفته در رشـته علوم اجتماعی در تمدن اسلامی را دریافـت کـرد و در مقطـع دکتـرا نیـز این رشـته را گذراند و رسـاله دکتری خود را در سـال ۱۹۸۰م دفـاع نمود.

دکتـر سـلیمان پـس از ایـن مرحلـه، تمـام اهتمـام خـود را بـر تمدن اسلامی گـذارد و به‌صورت اختصاصی این راه را دنبال کرد. او با بهره‌گیری از تاریخ و تمدن اسلامی در اندلس و تجربه سـفر اروپایـی خـود بـه فرانسـه دریافـت کـه تمـدن و تمثلات آنـان متعلق به مسـلمانان اسـت و جوامع اسلامی بایـد تلاش کننـد تـا فرهنگ اسلام را در قالب بحثهای علمی و تاریخـی به دیگر جوامع بشناسانند.

ایشـان با تأکید بر این دیدگاه که نسـبت و ارتباط بین غرب و اسلام در گرو تعریف و شـناخت جدید اسـت، به لبنان بازگشـت و تدریس خود را درباره علوم اجتماعی در تمدن اسلامی با تأکید بـر تمـدن اندلـس در دانشـگاه‌های بیـروت آغاز کـرد. او همچنیـن در مقطع دکتـرا درس «متنهای کاربردی» را برای دانشـجویان در دانشـگاه آمریکایی بیروت می‌گفت.

ایـن رویکـرد و جدیـت دکتـر سـلیمان در مباحـث تمـدن اسلامی، او را اسـتادی موفـق و پژوهشـگری برجسـته در میـان اسـتادان و دانشـجویان سـاخت و محبوبیـت روزافـزون او را در پـی داشـت و ایـن اسـتفاده علمـی از او مخصـوص لبنـان نبـود، بلکـه ایـران و کشـورهای حاشـیه خلیج‌فـارس و اروپایـی نیـز بـا حضـور دکتر سـلیمان در کلاس‌ها و کنفرانس‌های علمی آن کشـورها از دانـش او بهـره می‌بردنـد.

مسئولیت ها

دکتـر سـمیر سـلیمان در کنـار فعالیـت علمـی، مسـئولیت‌های متعـددی را بـر عهـده داشـت که بـه این شـرح اسـت: رئیس بخش مطالعات مرکز مطالعات، تحقیقات و اسناد استراتژیک بیروت (۱۹۹۳م) عضو هیئت‌علمی مرکز مطالعات، تحقیقات و اسناد استراتژیک بیروت (۱۹۹۴م) عضو هیئت‌علمی مرکز مشاوره مطالعات و اسناد بیروت (۱۹۹۶م) مدیر مرکز علوم اجتماعی دانشگاه لبنان (۲۰۰۰م) ریاست مرکز علوم اجتماعی دانشگاه لبنان (۲۰۰۳م) مدیریت مرکز مطالعات مشرق عربی بیروت (۲۰۰۷م) استاد مقطع فوق لیسانس در دانشگاه اسالمی لندن (۲۰۰۳-۲۰۰۴م) مدیر مجله Debat Le به زبان فرانسـه.

دکتر سـلیمان در این نشـریه که در پاییز ۲۰۰۹م آغاز به کار کرد و در کشـورهای اسلامی منتشـر می‌شـد، تقریب بین مذاهب اسلامی با هدف همکاری فرهنگی بین اجتماعات مختلف مسـلمانان را دنبال می‌کرد.

سفر به ایران

دکتـر سـلیمان بارهـا بـه ایـران سـفر کـرد و در کنفرانـس بین‌المللـی وحـدت اسلامی و اجلاس بیـداری اسلامی در تهـران بـه ایـراد سـخنرانی و بیـان دیدگاه‌هـای خـود پرداخـت. او از عالقه‌مندان بـه انقلاب اسلامی و رهبـران دینـی جمهـوری اسلامی ایران بـود و در مجمع جهانـی اهلبیت(ع)و مجمـع عمومـی تقریب مذاهب اسلامی عضویت داشـت

رحلت

سـرانجام، دکتـر سـمیر سـلیمان پـس از عمـری تحقیـق و پژوهـش، در ۳۱ تیـر ۱۳۹۱ش برابر با ۲۱ جـوالی ۲۰۱۲م دار فانـی را وداع گفـت و بـه دیـار باقـی شـتافت. مجمـع جهانـی تقریب مذاهب اسلامی در پیامـی، درگذشـت ایـن متفکـر بزرگ مسـلمان جهان اسلام را که خدمـات گرانقدری به اسلام و امـت اسلامی تقدیـم کـرد و زندگـی خـود را خالصانـه وقـف اعتلای کلمـه حـق و وحـدت اسلامی نمود، تسـلیت گفت. در بخشـی از پیامـی کـه اتحادیـه بین‌المللـی امـت واحـده بـه مناسـبت درگذشـت دکتر سـمیر سـلیمان صـادر کـرد آمده اسـت:

«ایشـان از جملـه اسـاتیدی بـود کـه بیـداری خـود را مدیـون حضـرت امـام می‌دانسـت و از همیـن رو در جهـت تبییـن فکـر امـام بـرای جهان اسلام، دو کتـاب «امـام خمینی و برنامه تمدن اسلامی» و «جنـگ تمدنها و ارتباطات بین‌المللـی» را بـه رشـته تحریـر در آورده و عمـر خـود را وقـف گسـترش ایـن فکر نمود. قوت علمی، فکر باز و روشـن، روحیه اخلاقی و خسـتگی‌ناپذیری از ویژگی‌هـای بـارز ایشـان بود و «اتحادیـه بینالمللی امت واحده» نیز توفیق این را داشـت که از همان اوان شـکل‌گیری خود از محضر این اسـتاد گرانقدر اسـتفاده کنـد و بـا توجـه بـه وجـود روحیـه جوان‌گرایانـه و همدلـی نزدیـک ایشـان بـا جوانـان، ایـن ارتبـاط را تـا پیـش از رحلـت ایشـان حفظ نمایـد و از نظـرات و راهنمایی‌هـای ایشـان بهره‌منـد شـود. ارتحال این مـرد بزرگ قطعا ثلمـه‌ای اسـت کـه «لایسـدها شـیء» و امیدواریـم کـه جوانـان امـت اسلامی بتواننـد راه ایـن مـرد بـزرگ را ادامـه دهند.«

میراث ماندگار

تألیفـات و آثـار متعـددی در قالـب کتـاب و مقالـه از مرحـوم دکتـر سـلیمان بـه یـادگار مانده کـه بخشـی از آن بـه این شـرح اسـت:

-موسوعه تاریخ العالقات بین العالم االسالمی و الغرب

-مسلمو العالم و الغرب: جیوبولتیک االحتقان

-االمـام الخمینـی و المشـروع الحضـاری االسلامی قـراءه فـی خطـاب الصـراع و االسـتنهاض

-خطاب الکلمه فی القرآن

-الصراع الحضاری والعالقات الدولیة

-صدام الحضارات: نصوص نقدیة فی المنهج والمضمون

-المشروع الحضاری، اشکالیات النظزیة والمراحل بین البشری وااللهی

-اشکالیات الصراع الولی بین اصالة المشروع الحضاری االلهی والعقل الغربی

ویژه‌نامه

کتـاب «التواصـل الثقافـی بیـن المسـلمین» (همـکاری فرهنگـی میان مسـلمانان) نوشـته دکتر علـی بـن مبـارک از اسـاتید دانشـگاه‌های تونـس اسـت کـه در هـزار نسـخه و ۹۹ صفحـه به‌همـت انتشـارات جسـور در سـال ۱۳۹۱ش بـه چـاپ رسـید. ایـن کتـاب، نگاهـی بـه تلاش‌هـای مرحـوم دکتـر سـمیر سـلیمان در زمینـه تقریـب و گفتگـوی میان مذاهب اسلامی دارد و در شـش فصل با عناویـن مقدمـه، دکتـر سـمیر سـلیمان از نـگاه زکـی میالد، تونـس و انقلاب آن از نگاه دکتر سـمیر سـلیمان، رابطـه جهـان اسلام و غـرب از نـگاه دکتـر سـمیر سـلیمان، مؤسسـات تقریـب مذاهـب از نـگاه دکتـر سـمیر سـلیمان و گفتگـوی سـمیر سـلیمان بـا شـیخ راشـد الغنوشـی رئیـس جنبـش اسلامی النهضـه بـه رشـته تحریـر درآمده اسـت.