زندگینامه
عبدالهـادی فضلـی در ۱۳ آذر ۱۳۱۴ش (شـب ۱۰ رمضـان سـال ۱۳۵۴ َ ق) در روسـتای «صبخـة العـرب» واقـع در نزدیکـی بصـره در عراق متولد شـد. خانواده فضلی پیش از آن در منطقه احسـاءعربسـتان زندگـی میکردند.پـدر ایشـان عالمـه محسـن الفضلـی و مادرشـان خانـم عقیلـة بطـاط اسـت کـه هـر دو صاحـب فضـل بودنـد.
عبدالهـادی فضلـی پیـش از ورود بـه مدرسـه، به یادگیـری قرائت قـرآن پرداخت و به دلیـل حفـظ تعدادی از سورههای قرآن، مستقیماً در سـال دوم مدرسـه ابتدایـی امیریه در صبخة العرب پذیرفته شـد. پس از پایان سـال چهارم ابتدایی، افزون بر دروس معمول مدرسـه، شـروع بـه فراگیـری دروس دینـی نزد پـدر نمود.
تحصیلات حوزوی
علامه فضلـی علـوم صـرف، نحو، منطق و بالغت را از پدرش و شـیخ جاسـم بن محمد جمیل البصیـر البصـری فراگرفـت. او در سـن ۱۴سـالگی در سـال ۱۳۲۵ش بـرای تکمیـل علـوم دینـی بـه نجـف مهاجـرت کـرد و دروس مقدمـات و سـطح را نـزد شـیخ علـی زینالدین، شـیخ علـی شبر و شـیخ محمدعلـی خمایسـی آموخـت. وی پـس از طی مراحـل مقدماتی و سـطح، در دروس خارج آیات عظام سـید محسـن حکیم، سـید ابوالقاسـم خویی، سـید محمدباقر صدر، محمدطاهر آل راضـی و محمدرضـا مظفر شـرکت کرد.
شـیخ عبدالهـادی فضلـی از کودکـی دارای هـوش و فراسـت فوقالعـادهای بـود و در مـدت کوتاهی به دروس حوزه و دانشـگاه تسـلط یافت. وی در ۲۰ سـالگی موفق به کسـب اجازه روایت از آقابـزرگ تهرانـی در تاریـخ ۱۳۳۴ش شـد. در بخشـی از ایـن اجازهنامه آمـده است:
«شـیخ فاضل و توانـا، در سـنین جوانـی بـه درجـه ّ ای از کمـال علمی رسـیده که جز با تالش مجدانه بزرگان میسـر نیسـت... از مـن اجـازه نقـل روایـت گرفـت و ازآنجاییکه وی را دارای صالحیـت دانسـتم بـه او اجـازه دادم.»
شـهید صـدر، وی را از مفاخـر حـوزه علمیـه نجـف برشـمرده اسـت و در نامهای خطـاب به وی، هنگامیکه بـرای تکمیـل دروس دانشـگاه بـه قاهره رفته اسـت، مینویسد
:«اوضـاع حـوزه علمیـه بهگونهای اسـت کـه بـه امثـال شـما نیـاز دارد تـا سرشـان را بالا بگیرنـد... بههرحال چـه به حوزه علمیه نزدیک باشـید چه دور، شـما از امیدها و مفاخر حـوزه به شمار میآیید.»
تحصیل علوم دانشگاهی
علامه فضلـی دروس دانشـگاهی را بـا شـرکت در دانشـکده فقه نجف اشـرف آغاز کـرد و مدرک کارشناسـی خود در زبان عربی و علوم اسلامی را در سـال ۱۳۴۱ش)۱۳۸۲ق( و مدرک کارشناسـی ارشـد ادبیـات عربـی را از دانشـگاه بغـداد در سـال ۱۳۵۰ش )۱۳۹۱ق( دریافت کـرد.
وی همزمان به تدریـس در دانشـکده فقـه پرداخـت و عضو هیئتعلمی آنجا بود.در همـان سـال بـه عربسـتان سـعودی سـفر کـرد و بـه تدریـس صـرف و نحـو در دانشـگاه «ملـک عبدالعزیـز» شـهر جـده پرداخـت و دو سـال بعـد از سـوی همان دانشـگاه بـرای تحصیل در مقطـع دکتـری بـه دانشـکده دارالعلـوم دانشـگاه قاهـره اعـزام شـد و در سـال ۱۳۵۵ش(۱۳۹۶ق) فارغالتحصیل شـد و موفـق بـه دریافـت مدرک دکتـری در زبان عربی، صرف و نحو و عروض شـد.
پـس از بازنشسـتگی از تدریـس در دانشـگاه سـعودی، دانشـگاه جهانـی علوم اسلامی در لنـدن از او بـرای تدریـس دعـوت کـرد. او در ایـن دانشـگاه، روش تحقیـق در علـوم اسلامی را تدریـس کـرد.
علامه فضلـی در واپسـین سالهای عمـر شـریف خـود بـه موطـن برگشـت و در شـهر »دمام« واقـع در منطقـه شیعهنشین »الشـرقیة« عربسـتان اقامت گزیـد.
وی در این سالها فعالیتهای وسـیعی در زمینههای تبلیغـی، فرهنگـی و علمـی داشـت و بهویژه بـا شـرکت در محاضـرات، همایشها و کنفرانسهای علمـی و فرهنگـی، خدمـات فراوانـی بـه علمـا و فرهنگیـان شـیعه عربسـتان ارائـه کرد.
منادی وحدت
عبدالهـادی فضلـی باآنکه معـارف شـیعه را دارای غنای فـراوان و ضعف آن را تبلیغ نامناسـب میدانست، پیوسـته همـگان را بـه وحـدت میـان فرقههای اسلامی دعـوت میکند. در این راسـتا از وی جملات حکیمانهای نقلشده اسـت؛ ازجمله:
«توحيـد الكلمـة فـي ظـل كلمـة التوحيد؛ در سـايه كلمه توحيد، بايد وحـدت كلمه را حفظ كـرد» و «علينـا ان نبتعـد عـن الغلـو الن فتنه قد تـؤدي الي قتل المسـلمين بعضهم بعضا بـر ماسـت كـه از غلـو دوریکنیم؛ زيـرا فتنه آن به كشـته شـدن مسـلمانان توسـط يكديگر میانجامد.»
میراث ماندگار
مجموعـه آثـار علامه فضلـی در قالب مقالات پژوهشـی و تألیفات به ۸۰ اثر میرسد که برخی چاپشده و برخی دستنویس اسـت. برخی از این آثار:
- القراءات القرآنیة، تاریخ و تعریف؛
- الاسلام مبدأ التربیة الدینیة؛
- دراسة منهجیة ألصول العقیدة الاسلامیة؛
- أهل البیت، دراسة معجمیة دینیة فی المصطلح؛
- مذهب الامامیة، بحث فی النشأة وأصول العقیدة والتشریع؛
- التقلید واالجتهاد، دراسة فقهیة لظاهرتی التقلید واالجتهاد الشرعیین؛
- دو دیـوان شـعر بـه نامهـای باقـة شـعر و شـیء من الشـعر که خطی اسـت و هنوز به چاپ نرسـیده است.
عیادت آیتالله خامنهای از فضلی
این عالم شـیعه دریکی از سـفرهای خود به ایران، به دلیل کسـالت به بیمارسـتان منتقل شـد و آیتالله سید علی خامنهای رهبر انقلاب اسلامی ایران به عیادت او رفت.آیتالله خامنهای ضمـن عیـادت از علامه فضلـی دسـت راسـت وی را گرفتـه و خطـاب بـه حاضریـن گفـت: »ایـن دسـت خیلـی (بـه اسلام) خدمـت کـرده اسـت».
ارتحال
عبدالهـادی فضلـی در ۱۸ فروردیـن ۱۳۹۲ش(۲۷ جمادیالاول ۱۴۳۴ق) در سـن ۷۸ سـالگی بعـد از تحمـل سالها بیمـاری دار فانـی را وداع گفـت و در سـیهات در منطقـه شـرقی عربسـتان تشـییع و به خاک سـپرده شـد.
در پی این حادثه غمانگیز، پیامهای تسـلیتی از جانب شخصیتهای مهم مذهبی و سیاسـی ازجمله رهبر معظم انقلاب اسلامی آیتالله خامنهای و آیات عظام علوی گرگانی، سـید محمود شـاهرودی رئیس هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط بین قوا، تسـخیری رئیس شـورای عالی مجمـع جهانـی تقریـب مذاهـب اسلامی، هـادوی تهرانـی و حجتالاسلاموالمسلمین اعرافـی رئیـس جامعة المصطفی العالمیة صادر شـد.از علمـای لبنـان حجتالاسلام سید علی فضلالله امامجمعه منطقه حاره حریـک بیروت و همچنین از علمای عربستان: شیخ فوزی السیف امامجمعه قطیف، سید حسن النمر الموسوی، شـیخ عبدالله الیوسـف، شـیخ فیصل العوامی، شـیخ حسـین المصطفى، شـیخ علی المعلم، شیخ حسـین الراضـی و شـیخ محمـد المدلـوح، پیامهای تسـلیت جداگانهای را به مناسـبت رحلت آن عالـم فرزانه صـادر نمودند.
مقــام معظــم رهبــری در پیامــی، درگذشــت علامه فضلــی را تســلیت گفــت. در بخشــی از ایــن پیــام آمــده اســت:
«ایـن علامـهی فقيـد، عمـر شـريف خـود را در جهاد علمی و سياسـی و دفـاع از مقدسـات امـت اسلامی و مسـائل بـر حـق آن سـپری كرد.ایـن فقيـد از پيشـگامان تفكـر و انديشـه و از نظریهپردازان برجستهی اسلامی بـود و بهتريـن نشانهٔ ايـن امـر، آثـار و تأليفـات گرانسنگ ايشـان اسـت. مرحـوم الفضلـی پناهـگاه علمـای امـت بودند و بافکر و حركـت و جهاد و تلاشهای وحدتآفرین خـود، نمونـه و اسوهای را در نزديكی دلها، وحدت بخشـيدن بـه صفـوف اسلام، همدلـی و دوری از نزاعها و اختلافات، و تمركز نگاهها و اندیشهها بـر دشـمن مشـترك آحـاد امـت عظيـم اسلامی ارائـه كردند.همچنيـن ايـن فقيـد راحـل در اواخـر زندگـی خـود بـا صبـر بـر ابتلاء الهـی و بيمـاری طاقتفرسا، نمونـه و تصويـر بسـيار والایی از انسـان مؤمـن ِ صابر شاکر واثـق بـه خـدای بـزرگ و توانـا و متـوكل بـر او بـه ظهـور رسـاند.«
تکنگاری
کتـاب «منشـور فضـل» بـه همت «معاونـت پژوهش جامعة المصطفی» گردآوریشده اسـت. ایـن کتـاب مـروری بـر زندگـی، آثـار و اندیشههای علامه عبدالهـادی فضلـی اسـت. کتـاب منشـور فضل، در ۳۹۷ صفحه از سـوی انتشـارات «مرکز بینالمللی ترجمه و نشـر المصطفی» چاپ گردید و در سـال ۱۳۹۰ش، انتشـار یافت.