سید منذر حکیم: جود و کرم امام جواد(ع) تلالوء خورشید رضوی بود
عضو شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت(ع) با اشاره به جود و کرم امام جواد(ع) گفت: این امام بزرگوار مدت کمی را در پرتوی عنایت پدرشان امام رضا(ع) بودند اما تعلیمات رضوی برای ایشان بسیار متعالی و برجسته بود و از تلالوء خورشید رضوی بهره‌ها برده‌اند.
به مناسبت فرا رسیدن سالروز ولادت حضرت جوادالائمه(ع)، امام جود و سخا و به منظور بررسی وجوه کرامت و بخشش در سیره آن امام همام(ع) با حجت الاسلام و المسلمین «سید منذر حکیم» عضو شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت(ع)، رئیس پژوهشکده الذریة النبویه، استاد تاریخ اسلام و مدیر گروه فقه تخصصی خانواده جامعه المصطفی(ص) العالمیه گفت‌وگویی انجام دادیم.
حجت الاسلام و المسلمین حکیم با تبریک فرا رسیدن ماه‌های رجب، شعبان و رمضان که ماه‌های برکت ویژه خدا برای بندگان است، اظهار کرد: می‌بینیم در این ماه‌ها هم ادعیه از جود و احسان و کرم سرشار است و هم حوادث رخ داده در آنها همچون ولادت امامان محمدباقر، محمدجواد و علی‌بن ابی طالب علیهم السلام، مبعث نبوی(ص)، و موالید ابتدای شعبان و نهایتاً ولادت باسعادت امام عصر(عج) در نیمه شعبان و ولادت امام حسن مجتبی(ع) در نیمه ماه مبارک رمضان و شب جمعه اول رجب (لیله الرغایب) و ایام البیض هر سه ماه و شب‌های قدر... جملگی سفره کرم الهی را برای ما گشوده‌اند تا در این چند ماه ویژه با کلیدواژه و شاه‌کلید ترقی که همان جود و کرم و احسان است، آشنا و تربیت شویم.
مسیر ترقی و رشد انسان
وی با اشاره به آیات شریفه «فَأَمَّا مَنْ أَعْطى وَ اتَّقى* وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنى»، تصریح کرد: این آیات بیان می‌کنند که مسیر ترقی و سقوط انسان از دو کلیدواژه شروع می‌شود: نخست جود و کرم و احسان که از (اعطی) می‌آید تا انسان اهل بخشندگی باشد چراکه این صفت ظرفیت وجودی انسان را پربار می‌کند و به او ظرفیت و اوج می‌بخشد برخلاف تصور ابتدایی که بیشتر مردم اعطاء را از دست دادن تعبیر می‌کنند اما در منطق اهل بیت عصمت(ع) عطا کردن به معنای غنی‌سازی و ماندگار کردن داده شده‌ها و به ویژه با ظرفیت شدن انسان بخشنده با پایدار شدن صفت بذل و بخشش در وجود او و به تکامل رفتن و اوج گرفتن روح پویای انسانی است.
رئیس پژوهشکده الذریة النبویه ادامه داد: در روایات است که انسان وقتی روزی‌اش به تنگنا می‌افتد، صدقه بدهد؛ صدقه تربیت نفس برای بذل و بخشش است و انسانی که بخشنده شد به تناسب این روحیه از سوی خدا بخشیده می‌شود و مورد رحمت قرار می‌گیرد، چنان‌که برخی بزرگان می‌گفتند هر گاه جیب‌مان از پول برای خدا (با صدقه دادن) خالی می‌شود، روزی ما می‌آید!
بذل و احسان امام جواد(ع) حتی برای مخالفان!
عضو شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت(ع) تاکید کرد: اهل بیت(ع) که ستون های کرم و بخشش هستند همگی نوری واحدند البته هر معصومی به دلیل شرایط زمانی و مکانی با صفتی خاص، بیشتر جلوه یافته است... یکی از ویژگی‌های امام جواد(ع) بذل و بخشش و احسان حتی در حق مخالفان است به گونه‌ای که ایشان حتی نسبت به محیط زیست و حیوانات نگاهی بخشایش‌گر داشتند. حتی در تربیت انسان‌ها نیز این بذل و بخشش علمی و معنوی در احادیث کوتاه برجای مانده از ایشان مشهود است!
حکیم با بیان اینکه ائمه(ع) درصدد هستند که مردم به خودکفایی برسند و آنها را مستقل کنند، گفت: از این رو، در تعالیم اهل بیت(ع) این مهارت افزایی‌ها موج می‌زند برای مثال امام جواد(ع) مهریه همسرشان را که توسط مامون و به اجبار به همسری حضرت(ع) درآمد، 10 مناجات قرار دادند که در مفاتیح الجنان و اکثر کتب سیره حضرت(ع) آمده است ... این مناجات‌ها انسان را به خدا وصل کرده و برای دستیابی به حوائج ما را راهنمایی می‌کند.
وی با اشاره به سوره مبارکه «علق» ابراز کرد: وقتی خدا خود را در این سوره به اکرم الاکرمین معرفی می‌کند و دلیل این کرامت را آموختن به بشر می‌داند، بهتر می‌توانیم ارزش جود و احسان امام جواد(ع) را که با دعا ما را هدایت کرده‌اند، درک کنیم. باید توجه داشت بنابر توصیه اهل بیت(ع)، بهتر است به جای پول دادن و عطایای مادی، راه رفع نیاز را به افراد محروم بیاموزیم. چون بهترین هدیه این است که افراد را خودکفا و از نیاز به دیگران مستقل کنیم.
موعظه‌های راهبردی امام جواد(ع)
عضو شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت(ع) با بیان اینکه در کتاب ۱۴ جلدی «پیشوایان هدایت» و در جلد ۱۱ موعظه‌های کوتاه امام جواد(ع) بالغ بر 73 رهمنود آورده شده است، تاکید کرد: یکی از رهنمودهای حضرت(ع)، این است که تا کار محکم نشده آن را آشکار نکنید چراکه ممکن است سرانجامش را تخریب کند. همچنین، در رهمنود یازدهم از ایشان آورده شده مومن به سه چیز نیاز دارد: توفیق از سوی خدا (عنایت ویژه الهی)، قضاوت صحیح و موعظه‌گری شخص نسبت به خودش (بر اساس خودآگاهی)، نصیحت‌پذیری از نصیحت‌کنندگان و انتقادپذیر بودن.
وی افزود: البته اینکه این توفیق چگونه حاصل می‌شود راه های خود را دارد که با مراجعه به فرازهای ابتدایی دعای کمیل می‌توان بسیاری از موانع آن را درک کرد. همچنین باید بدانیم انسان اگر نقدپذیر باشد، تکامل می‌یابد یعنی در کنار نقد کردن، باید روش نقد را نیز فرا بگیریم و خود نقدپذیر باشیم تا تکامل پیدا کنیم.
حکیم در ادامه بیان کرد: از رهنمودهای دیگر ایشان که بُعد اجتماعی دارد، این است که فرمودند: ملاقات با دوستان (همنشینی با خوبان) عقل انسان را بارور می‌کند .... این یعنی توصیه به همنشینی‌ها عقل ما را بارور کند و وقت‌مان را اتلاف نکند و به امور بی‌فایده سپری نشود و خدای ناکرده انسان را به تباهی نکشاند.
عضو شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت(ع) اظهار کرد: از دیگر رهمنودهای امام جواد(ع) که قرآن هم به آن تاکید و تصریح دارد، این است که از مواضعی که بذل و بخشش و جود و کرم را در انسان بارور می‌کند قدردانی از نعمت‌ها (اعم از الهی و انسانی) است؛ به عبارت بهتر، حضرت(ع) توصیه دارند که عدم شکرگذاری مقابل نعمات، کفران نعمت که نشانه بخل و خساست است که نمی‌تواند از خدمات خالق و مخلوق، تشکر کند.
حکیم تاکید کرد: از کلمات امام جواد(ع) به خوبی متوجه می شویم که سپاس‌گذاری از نعمت‌ها، صفت کرم و بخشش را در انسان بارور می‌کند. هر انسان سلیم النفسی می‌داند پاسخ خوبی، خوبی است و قدردان نعمت‌های خدا و دیگرانی است که او را چه مادی و چه معنوی بهره‌مند کرده‌اند، این انسان نیمه خالی لیوان را نمی‌بیند و مصداق آیه «إِنَّ الْإِنْسانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ؛ انسان نسبت به پروردگارش کافر نعمت و ناسپاس است»، نمی‌شود.
مدیر گروه خانواده جامعه المصطفی(ص) العالمیه درباره تاثیرپذیری امام جواد(ع) از پدرشان امام رضا(ع) در آراستگی به صفت جود و سخا، گفت: امام جواد(ع) در کودکی (7 یا 9 سالگی) به امامت رسیدند و مدت کمی را در پرتوی عنایت پدرشان امام رضا(ع) بودند اما تعلیمات رضوی برای ایشان بسیار متعالی و برجسته بود و از تلالوء خورشید رضوی بهره‌ها برده‌اند.
وی ادامه داد: اگرچه برخی به امام رضا(ع) به دلیل نداشتن فرزند پسر طعنه می‌زدند اما وقتی امام جواد(ع) متولد شدند و در کودکی به امامت رسیدند در همین مدت اندک به قدری ویژگی‌ها و صفات‌شان درخشش یافت که همه معاصران و غیرمعاصران به خورشید وجود آن حضرت(ع) اعتراف کرده‌اند، از 9 تا 25 سالگی و در دوران کوتاه امامت‌شان منشا خیرات و برکات بسیار بودند و وجود مبارک‌شان به قدری درخشید که نتوانستند خورشید وجودشان را تاب بیاورند و به وسیله همسرناسپاسشان ایشان را به شهادت رساندند.
عضو شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت(ع) در پایان خاطرنشان کرد: در این مناسبت‌ها بسیار مهم است از سیره و زندگانی ائمه(ع) اطلاعات کسب کنیم؛ توصیه می‌شود کتابی مثل «پیشوایان هدایت» جلد به جلد خوانده شود تا مخاطبان به نگاهی جامع دست بیابند نه به قدر خوشه چینی بهره گیرند؛ چون سیره ائمه(ع) به تناسب شرایط زندگانی هر کدام از آن حضرات(ع)، ویژگی خاصی را تبلور داده و راهگشا و الگوبخش است.
عضو شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت(ع) با اشاره به جود و کرم امام جواد(ع) گفت: این امام بزرگوار مدت کمی را در پرتوی عنایت پدرشان امام رضا(ع) بودند اما تعلیمات رضوی برای ایشان بسیار متعالی و برجسته بود و از تلالوء خورشید رضوی بهره‌ها برده‌اند.
به مناسبت فرا رسیدن سالروز ولادت حضرت جوادالائمه(ع)، امام جود و سخا و به منظور بررسی وجوه کرامت و بخشش در سیره آن امام همام(ع) با حجت الاسلام و المسلمین «سید منذر حکیم» عضو شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت(ع)، رئیس پژوهشکده الذریة النبویه، استاد تاریخ اسلام و مدیر گروه فقه تخصصی خانواده جامعه المصطفی(ص) العالمیه گفت‌وگویی انجام دادیم.
حجت الاسلام و المسلمین حکیم با تبریک فرا رسیدن ماه‌های رجب، شعبان و رمضان که ماه‌های برکت ویژه خدا برای بندگان است، اظهار کرد: می‌بینیم در این ماه‌ها هم ادعیه از جود و احسان و کرم سرشار است و هم حوادث رخ داده در آنها همچون ولادت امامان محمدباقر، محمدجواد و علی‌بن ابی طالب علیهم السلام، مبعث نبوی(ص)، و موالید ابتدای شعبان و نهایتاً ولادت باسعادت امام عصر(عج) در نیمه شعبان و ولادت امام حسن مجتبی(ع) در نیمه ماه مبارک رمضان و شب جمعه اول رجب (لیله الرغایب) و ایام البیض هر سه ماه و شب‌های قدر... جملگی سفره کرم الهی را برای ما گشوده‌اند تا در این چند ماه ویژه با کلیدواژه و شاه‌کلید ترقی که همان جود و کرم و احسان است، آشنا و تربیت شویم.
مسیر ترقی و رشد انسان
وی با اشاره به آیات شریفه «فَأَمَّا مَنْ أَعْطى وَ اتَّقى* وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنى»، تصریح کرد: این آیات بیان می‌کنند که مسیر ترقی و سقوط انسان از دو کلیدواژه شروع می‌شود: نخست جود و کرم و احسان که از (اعطی) می‌آید تا انسان اهل بخشندگی باشد چراکه این صفت ظرفیت وجودی انسان را پربار می‌کند و به او ظرفیت و اوج می‌بخشد برخلاف تصور ابتدایی که بیشتر مردم اعطاء را از دست دادن تعبیر می‌کنند اما در منطق اهل بیت عصمت(ع) عطا کردن به معنای غنی‌سازی و ماندگار کردن داده شده‌ها و به ویژه با ظرفیت شدن انسان بخشنده با پایدار شدن صفت بذل و بخشش در وجود او و به تکامل رفتن و اوج گرفتن روح پویای انسانی است.
رئیس پژوهشکده الذریة النبویه ادامه داد: در روایات است که انسان وقتی روزی‌اش به تنگنا می‌افتد، صدقه بدهد؛ صدقه تربیت نفس برای بذل و بخشش است و انسانی که بخشنده شد به تناسب این روحیه از سوی خدا بخشیده می‌شود و مورد رحمت قرار می‌گیرد، چنان‌که برخی بزرگان می‌گفتند هر گاه جیب‌مان از پول برای خدا (با صدقه دادن) خالی می‌شود، روزی ما می‌آید!
بذل و احسان امام جواد(ع) حتی برای مخالفان!
عضو شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت(ع) تاکید کرد: اهل بیت(ع) که ستون های کرم و بخشش هستند همگی نوری واحدند البته هر معصومی به دلیل شرایط زمانی و مکانی با صفتی خاص، بیشتر جلوه یافته است... یکی از ویژگی‌های امام جواد(ع) بذل و بخشش و احسان حتی در حق مخالفان است به گونه‌ای که ایشان حتی نسبت به محیط زیست و حیوانات نگاهی بخشایش‌گر داشتند. حتی در تربیت انسان‌ها نیز این بذل و بخشش علمی و معنوی در احادیث کوتاه برجای مانده از ایشان مشهود است!
حکیم با بیان اینکه ائمه(ع) درصدد هستند که مردم به خودکفایی برسند و آنها را مستقل کنند، گفت: از این رو، در تعالیم اهل بیت(ع) این مهارت افزایی‌ها موج می‌زند برای مثال امام جواد(ع) مهریه همسرشان را که توسط مامون و به اجبار به همسری حضرت(ع) درآمد، 10 مناجات قرار دادند که در مفاتیح الجنان و اکثر کتب سیره حضرت(ع) آمده است ... این مناجات‌ها انسان را به خدا وصل کرده و برای دستیابی به حوائج ما را راهنمایی می‌کند.
وی با اشاره به سوره مبارکه «علق» ابراز کرد: وقتی خدا خود را در این سوره به اکرم الاکرمین معرفی می‌کند و دلیل این کرامت را آموختن به بشر می‌داند، بهتر می‌توانیم ارزش جود و احسان امام جواد(ع) را که با دعا ما را هدایت کرده‌اند، درک کنیم. باید توجه داشت بنابر توصیه اهل بیت(ع)، بهتر است به جای پول دادن و عطایای مادی، راه رفع نیاز را به افراد محروم بیاموزیم. چون بهترین هدیه این است که افراد را خودکفا و از نیاز به دیگران مستقل کنیم.
موعظه‌های راهبردی امام جواد(ع)
عضو شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت(ع) با بیان اینکه در کتاب ۱۴ جلدی «پیشوایان هدایت» و در جلد ۱۱ موعظه‌های کوتاه امام جواد(ع) بالغ بر 73 رهمنود آورده شده است، تاکید کرد: یکی از رهنمودهای حضرت(ع)، این است که تا کار محکم نشده آن را آشکار نکنید چراکه ممکن است سرانجامش را تخریب کند. همچنین، در رهمنود یازدهم از ایشان آورده شده مومن به سه چیز نیاز دارد: توفیق از سوی خدا (عنایت ویژه الهی)، قضاوت صحیح و موعظه‌گری شخص نسبت به خودش (بر اساس خودآگاهی)، نصیحت‌پذیری از نصیحت‌کنندگان و انتقادپذیر بودن.
وی افزود: البته اینکه این توفیق چگونه حاصل می‌شود راه های خود را دارد که با مراجعه به فرازهای ابتدایی دعای کمیل می‌توان بسیاری از موانع آن را درک کرد. همچنین باید بدانیم انسان اگر نقدپذیر باشد، تکامل می‌یابد یعنی در کنار نقد کردن، باید روش نقد را نیز فرا بگیریم و خود نقدپذیر باشیم تا تکامل پیدا کنیم.
حکیم در ادامه بیان کرد: از رهنمودهای دیگر ایشان که بُعد اجتماعی دارد، این است که فرمودند: ملاقات با دوستان (همنشینی با خوبان) عقل انسان را بارور می‌کند .... این یعنی توصیه به همنشینی‌ها عقل ما را بارور کند و وقت‌مان را اتلاف نکند و به امور بی‌فایده سپری نشود و خدای ناکرده انسان را به تباهی نکشاند.
عضو شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت(ع) اظهار کرد: از دیگر رهمنودهای امام جواد(ع) که قرآن هم به آن تاکید و تصریح دارد، این است که از مواضعی که بذل و بخشش و جود و کرم را در انسان بارور می‌کند قدردانی از نعمت‌ها (اعم از الهی و انسانی) است؛ به عبارت بهتر، حضرت(ع) توصیه دارند که عدم شکرگذاری مقابل نعمات، کفران نعمت که نشانه بخل و خساست است که نمی‌تواند از خدمات خالق و مخلوق، تشکر کند.
حکیم تاکید کرد: از کلمات امام جواد(ع) به خوبی متوجه می شویم که سپاس‌گذاری از نعمت‌ها، صفت کرم و بخشش را در انسان بارور می‌کند. هر انسان سلیم النفسی می‌داند پاسخ خوبی، خوبی است و قدردان نعمت‌های خدا و دیگرانی است که او را چه مادی و چه معنوی بهره‌مند کرده‌اند، این انسان نیمه خالی لیوان را نمی‌بیند و مصداق آیه «إِنَّ الْإِنْسانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ؛ انسان نسبت به پروردگارش کافر نعمت و ناسپاس است»، نمی‌شود.
مدیر گروه خانواده جامعه المصطفی(ص) العالمیه درباره تاثیرپذیری امام جواد(ع) از پدرشان امام رضا(ع) در آراستگی به صفت جود و سخا، گفت: امام جواد(ع) در کودکی (7 یا 9 سالگی) به امامت رسیدند و مدت کمی را در پرتوی عنایت پدرشان امام رضا(ع) بودند اما تعلیمات رضوی برای ایشان بسیار متعالی و برجسته بود و از تلالوء خورشید رضوی بهره‌ها برده‌اند.
وی ادامه داد: اگرچه برخی به امام رضا(ع) به دلیل نداشتن فرزند پسر طعنه می‌زدند اما وقتی امام جواد(ع) متولد شدند و در کودکی به امامت رسیدند در همین مدت اندک به قدری ویژگی‌ها و صفات‌شان درخشش یافت که همه معاصران و غیرمعاصران به خورشید وجود آن حضرت(ع) اعتراف کرده‌اند، از 9 تا 25 سالگی و در دوران کوتاه امامت‌شان منشا خیرات و برکات بسیار بودند و وجود مبارک‌شان به قدری درخشید که نتوانستند خورشید وجودشان را تاب بیاورند و به وسیله همسرناسپاسشان ایشان را به شهادت رساندند.
عضو شورای کتاب مجمع جهانی اهل بیت(ع) در پایان خاطرنشان کرد: در این مناسبت‌ها بسیار مهم است از سیره و زندگانی ائمه(ع) اطلاعات کسب کنیم؛ توصیه می‌شود کتابی مثل «پیشوایان هدایت» جلد به جلد خوانده شود تا مخاطبان به نگاهی جامع دست بیابند نه به قدر خوشه چینی بهره گیرند؛ چون سیره ائمه(ع) به تناسب شرایط زندگانی هر کدام از آن حضرات(ع)، ویژگی خاصی را تبلور داده و راهگشا و الگوبخش است.