فعالیتهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی
حجت الاسلام عرفانی به همراه حجج اسلام شـهید عبدالحسـین اخلاقی، شـهید سید حسین حسـینی و سـید غلامحسـین موسـوی در اواخر دهه ۱۳۴۰ش و اوایل ۱۳۵۰ش «انجمن روحانیت مبـارز افغانسـتان» را در نجـف اشـرف تشـکیل دادنـد و اساسـنامه آن را بـه تأیید امـام خمینی(ره) رسـاندند. ایـن افـراد سـپس هیئـت مذهبـی بـرای طلاب و جوانـان هـزاره بـه نـام «شـباب الهـزاره ینـادی یاحسـین» تأسـیس کردنـد کـه به شـباب الهـزاره معروف شـد. این افـراد در سـال ۱۳۵۲ش پس از اینکه محمد داود، پسـرعموی محمدظاهر، آخرین شـاه افغانسـتان، او را از سـلطنت برکنار کـرد و اعلام تأسـیس نظـام جمهـوری نمـود بـا صـدور اعالمیـهای بـا عنـوان «طالب علوم اسلامی افغانسـتان»، از ختـم سـلطنت و اعلام جمهـوری در افغانسـتان حمایت کردند. ایشـان جزو اعضای اصلی و بنیانگذاران حزب وحدت اسلامی افغانسـتان* در سـال ۱۳۶۸ش بـود و پـس از شـهادت عبدالعلـی مـزاری بـه دسـت طالبـان کـه عبدالکریـم خلیلـی دبیـرکل شـد، ایشـان بـه معاونـت وی انتخـاب گردیـد. مرحـوم عرفانـی در سـال ۱۳۷۴ش بـه همـراه محمدکریم خلیلـی دبیـرکل حـزب وحـدت اسلامی و برخـی دیگـر از فرماندهـان نظامی حـزب از مزارشـریف به بامیان* رفت و پس از سـقوط ولایت مزارشـریف، بامیان و اکثر مناطق شـمال و مرکز افغانسـتان بـه دسـت طالبـان، بـار دیگـر بـه ایـران مهاجـرت کـرد. در ایـن دوره، فعالیتهـای فرهنگـی در میان مهاجـران افغانسـتانی مقیـم ایـران انجـام داد و نشـریه میثاق وحـدت را بنیان گذاشـت. وی پس از مدتی، ایران را به قصد افغانسـتان ترک گفت و به جبهه مقاومت شـمال افغانسـتان که احمدشـاه مسـعود، برهانالدیـن ربانـی و برخـی دیگـر فرماندهان جهادی در ولایت تخار علیه طالبان تشـکیل داده بودنـد، پیوسـت و تـا سـقوط طالبـان در آنجـا بـه مبـارزه پرداخـت. پس از سـرنگونی طالبان و روی کارآمـدن دولـت موقـت افغانسـتان) زمسـتان ۱۳۸۰ش(، به کابل بازگشـت و تـا پایان عمرش در آنجـا فعالیـت کـرد. البتـه اختالفـات بیـن ایشـان و محمدکریـم خلیلـی، دبیـرکل حـزب وحـدت اسلامی باعـث شـد کـه حجت الاسلام عرفانـی از ایـن حـزب خـارج شـود و حـزب وحدت اسلامی ملت افغانسـتان را تأسـیس کند.
مرحـوم عرفانـی در سـال ۱۳۵۶ش بـه کابـل، ایـران و سـوریه سـفر کـرد و در ایـن سـفر با شـهید سـید اسـماعیل مبلـغ، شـهید عبدالعلـی مـزاری و شـیخ میرحسـین صادقـی پروانـی آشـنا شـد. ایشـان پـس از کودتـای کمونیسـتها در کابـل و سـرنگونی دولـت محمـد داود و پیـروزی انقلاب اسلامی ایـران بـه قـم رفـت و در فروردیـن سـال ۱۳۵۸ش به همراه چندین تن دیگـر از روحانیون افغانسـتانی مقیم قم از جمله سـید حسـین حسـینی، شـیخ ضامنعلی واحدی، شـهید عبدالعلی مزاری، شـیخ میرحسـین صادقی پروانی، شـیخ یوسـف واعظی، شـهید عبدالحسـین اخلاقی، شـیخ خادمحسـین ناطقـی و شـیخ عزیـزالله شـفق سـازمان نصـر افغانسـتان را در قـم تأسـیس کردند.
پایهگذاری حزب وحدت اسلامی افغانستان
ایشـان همچنیـن در زمـان تدویـن قانـون اساسـی جدیـد افغانسـتان، بـه همـراه آیـتالله محمدآصف محسـنی قندهاری، شـیخ محمد کرمی و شـیخ محمدحسـین محقق، شـورای علمای شـیعه افغانسـتان را پایهگذاری کرد. آنها مذهب شـیعه و قانون احوال شـخصیه آن را در قانون اساسـی افغانسـتان گنجاندنـد. ایشـان همچنیـن چندیـن سـال معـاون ایـن شـورا و از مؤسسـان شـورای اخوت اسلامی بود که برای ایجاد تفاهم بیشـتر و نزدیکی مذاهب اسلامی در افغانسـتان پدیـد آمده اسـت. قربانعلـی عرفانـی از ابتـدای دهـه ۱۳۷۰ش، بهعنـوان یکـی از نماینـدگان شـیعیان افغانسـتان، عضـو مجمـع عمومـی مجمـع جهانـی اهلبیـت(ع) بـود.
مناصب دولتی
حامد کرزی، اولین رئیس جمهور نظام سابق افغانستان (۱۳۸۱-۱۴۰۰ش) حجتالاسلام عرفانی را بهعنوان سناتور انتصابی و سپس مشاور خود در امور اقوام برگزید. مرحوم عرفانی همچنین در انتخابات پارلمانی ۱۳۸۹ش، از شهر کابل به مجلس ملی افغانستان راه یافت و به عضویت کمیسیون عدلی و قضایی، اصلاحات اداری و مبارزه با فساد اداری مجلس شانزدهم درآمد. ایشان به همراه پنج نماینده دیگر، خرداد ۱۳۹۱ش در اعتراض به طرح پیمان استراتژیک بین دولت افغانستان و امریکا و فشار برای تصویب آن در پارلمان افغانستان، جلسه رأیگیری را ترک کردند.
بناهای عامالمنفعه
مرحوم عرفانی در زادگاه خود، یک اولنگ کتابخانهای عمومی و مدرسه علمیهای ساخت. همچنین در غرب کابل، مجتمعی شامل مدرسه علمیه، مسجد باقرالعلوم و مرکز فرهنگی احداث نمود.
سخنان درباره امام خمینی(ره)
ایشان در مراسم بزرگداشت امام خمینی در سال ۱۳۹۲ش در کابل درباره امام خمینی گفته بود:
«امـروز در تجلیـل از مـردی نشسـتهایم کـه در قانـون مرزهـا نمیگنجـد و مرزهـا را در نوردیـد. امـام خمینـی تبعیضهـا را از میـان برداشـت و بـا اختلافـات طبقاتـی و قومـی مبـارزه کـرد. بیـداری اسلامی در جهـان اسلام برگرفتـه از نهضـت اسلامی امـام خمینـی اسـت.«
رحلت
سـرانجام ایـن عالم شـیعه پـس از عمـری تلاش و مجاهـدت علمـی و فرهنگـی در ۳۰ مهـر ۱۳۹۴ش بـر اثـر بیمـاری سـرطان کـه بـرای درمـان آن بـه ایـران رفته بـود، در ایـران دار فانـی را وداع گفت و به دیار باقی شـتافت. پیکر آن مرحوم از ایران به افغانسـتان منتقل شـد و پس از تشـییع در میـان خیـل عظیـم ارادتمنـدان، بـا حضـور شـخصیتهای سیاسـی و مذهبـی افغانسـتان، طبـق وصیتـش در حیـاط مسـجد باقرالعلـوم کابـل کـه خـود آن را تأسـیس کرده بـود، آرام گرفـت. در پی ارتحـال ایشـان شـخصیتهای سیاسـی و مذهبـی بـا صـدور بیانیـه و پیامهـای تسـلیت بـا جامعـه شـیعه افغانسـتان ابـراز همـدردی کردنـد و فقـدان ایشـان را تسـلیت گفتند.
در پیـام تسـلیتی کـه آیـتالله موحـدی نجفـی از مراجـع شـیعه اهـل افغانسـتان مقیـم قـم، بـه مناسـبت درگذشـت مرحـوم عرفانـی صـادر کـرد آمـده اسـت:
«مرحـوم مجاهد ارزشـمند عرفانـی، در طول زندگانی شـرافتمندانه خود، چه قبـل از انقلاب و چـه بعـد از آن، رنجهـای فراوانـی متحمـل شـد و در مقابـل ظالم و ظالمها، باطل و باطلها ایسـتاد و از کیان اسلام و مسـلمین و نشـر معـارف اهلبیـت(ع) دفاع نمود.»
همچنین اشـرف غنی، رئیس جمهور وقت افغانسـتان، در پیامی که به مناسـبت اولین سـالگرد درگذشـت وی صادر کرد، این عالم شـیعه را یکی از بزرگان افغانسـتان و شـخصیت ملی افغانستان و نیز یکی از رهبران جهادی و از خدمتگزاران مردم در پارلمان افغانسـتان خواند.
سرور دانش، معاون شیعه اشرف غنی نیز اخلاق انسانی و اسلامی و همگرایی و وحدتطلبی را از ویژگیهای مهم استاد عرفانی دانست.
محمـد محقـق، معـاون شـیعه ریاسـت اجرایـی جمهوری نیـز او را چنیـن توصیف کرده اسـت: «بـدون شـک، عرفانـی از پیشـگامان تاریـخ مبـارزات عدالتخواهـی و تاریـخ پرافتخـار جهـاد و مقاومـت مـردم افغانسـتان اسـت.» عبدالله عبدالله، رئیس اجرایی دولت اشـرف غنی نیز درباره او گفته اسـت: اسـتاد عرفانی رهبر خردمند، با تدبیر، متواضع و از بانیان جهاد در کشـور بوده اسـت.
میراث ماندگار
مرحوم عرفانی علاوه بر فعالیتهای فرهنگی، سیاسـی و اجتماعی دسـت از تحقیق و فعالیت علمی برنداشـت و همزمان آثار بسـیاری از خود به یادگار بر جای گذاشـته اسـت. ایشـان نخسـتین کتـاب خـود را بـا عنـوان «امـر بـه معـروف و نهی از منکر» در سـال ۱۳۵۵ش در نجف اشـرف تألیف و منتشـر کرد. همچنین در آن زمان به جلسـات تمرین سـخنرانی و نویسـندگی طلاب افغانسـتانی دعـوت میشـد تـا تجربیـات و مهارتهای خـود را برای آنـان بازگو کند. مهمترین آثار و تألیفات ایشان عبارتاند از:
امام خمینی و انقالب اسلامی افغانستان
تحولات سیاسی و اجتماعی بامیان
صبر از دیدگاه قرآن
از کنگره تا کنگره
دعا، پیوند معنوی انسان با خدا
اسلام و راهکارهای مقابله با چالشها